Nə üçün Şotlandiyada kişilər yubka geyinir?

Kişi geyiminin şalvar olduğunu söyləmək qeyri-mümkündür. Tarixi xatırlayaq. Qədim yunanlar xitonlar, yəni dəmir donlar geyinirdilər, romalılar isə qısa tunika üzərindən zirehləri geyinirdilər və şalvarı barbarların ədəbsiz geyimi hesab edirdilər. Buna baxmayaraq heç kim onların kişiliyinə şübhə etmək fikrinə düşmür!

Bəli, günümüzdə də kişilər ətək geyinir və bu təkcə Şotlandiyaya aid deyil. Belə ki, Cənub-Şərqi Asiya ölkələrində -  İndoneziya, Kamboca, Banqladeş, Malayziya, Şri-Lankada kişinin ətək paltarı saronq - dəmir ətəkdir. Eyni geyimi Polineziya kişiləri də geyinir. Yapon samuray kostyumunun əhəmiyyətli bir hissəsi dəmir hakama - faktiki olaraq ətək-şalvardır. Çinli kişilərin kostyumlarının variantlarından biri geniş kəmərli qoxulu uzun dondur. İsti ərəb ölkələrində kişilər uzun (ayaq barmağına qədər) ağ və ya rəngli köynək geyinirlər ki, onu müxtəlif regionlarda müxtəlif formada adlandırırlar: qalabeya, taub, deşdaşa. Onlar həmçinin Şimali və Cənubi Afrikada da yayılıb.

Avropalıların nə üçün şalvara üstünlük verməsi məlum deyil. Yəqin ki, onlara orada soyuqdur. Şotlandların nə üçün kilt geyinmələri sualına birmənalı cavab yoxdur. Çünki, bu ənənə əsrlərdəki dərinliklərdən irəli gəlir. Amma əsas versiya onun rahat olmasıdır. Əvvəlcə kilti bütün şotlandlar deyil, təkcə dağlılar geyinərdi. O, özündə həm ətək, həm də geyimin yuxarı hissəsi kimi istifadə edilən yun lifli parçadan böyük qumaşı təcəssüm etdirirdi. Bu da böyük kilt adlanırdı. Belə geyim yağıntılı iqlim və dağlıq ərazi üçün ideal uyğun gəlirdi, belə ki, yaxşı qızır, əla quruyur, gündüz sərbəst hərəkəti təmin edirdi və gecə isti örtüyə çevrilirdi. Sonralar, təxminən XVIII əsrdə pis hava şəraitindən qorunmaq ehtiyacı qalmadı, elə o vaxtdan bizim indi tanıdığımız balaca kilt yarandı.

Amma hər şeyin səbəbinin iqlim olduğunu söyləmək mümkün deyil. Tamamilə fərqli şəraitdə yaşayan qədim yunanlar və romalıları xatırlamaq kifayətdir.

Amma şotland kiltinin bəzək tarixi məlumdur. Bu geyimin hazırlanmasında ənənəvi olaraq tartandan - təbii yundan toxunan xüsusi parçadan istifadə edilirdi. Kelt dilindən tərcüməsi “çal-çarpaz” və ya “yerin rəngi” deməkdir. Tartanı rəng və naxışına görə hansı şotland klanına aid olmasını və məhz hansı qəbilə məxsus olduğunu müəyyən etmək mümkün idi. Daha bir versiya var ki, tartanın təsvirləri qəbilə tatularından gəlib.

1745-ci ildə ingilislər Stüartlar sülaləsinin nümayəndələrini taxtda qoymağa çalışdıqları zaman yakobitlərin üsyanını yatıranda kilti qadağan etdilər. Bunun sayəsində XVIII əsrin sonunda qadağanın aradan qaldırıldığı zaman bir çox təsvirlər unudulmuşdu. Onların bir hissəsini təsvirlər və qədim kitablar əsasında bərpa etdilər, sonra isə vaxt keçdikcə kiltlərin çoxlu yeni variantları yarandı. İndi onların sayı 6000-dən çoxdur.

Mənbə: Mənim planetim