Yunus Əmrə

Yunus Əmrə (d.1238 Sarayköy, Milhalıççıq, Əskişəhər - ö.1321 Sarayköy, Milhalıççıq, Əskişəhər) — Anadoluda türkcə şeirin banilərindən biri; sufi; İslam filosofu; təsəvvüf və xalq şairi; Türk-İslam mütəfəkkiri. 1991-ci ildə UNESCO tərəfindən Yunus Əmrənin 750 illik yubileyi qeyd olunmuşdur.

Həyatı və özü haqqında çox az şey məlum olan Yunus Əmrə, Rum sultanlığının dağılmağa və Anadolunun müxtəlif yerlərində bəyliklərin yaranmağa başladığı 13-cü əsrin ortalarından Osmanlı bəyliyinin yaranmağa başlandığı 14-cü əsrin ilk rübünə qədər Mərkəzi Anadolu hövzəsində dünyaya gəlmiş və yaşamış şair və ərəndir. Yunus Əmrə, Hacı Bəktaş Vəli Dərgahında oldusa da, onu "Bizim Yunus" edən mənəvi yüksəlişini Hacı Bəktaş Vəlinin özünün göndərdiyi Tapdıq Əmrə Dərgahında yaşamış və dərgahda xidmət göstərmişdir. Yunus Əmrə uzun müddət dərgahda odunçuluq fəaliyytilə də məşğul olmuşdur.

Yunusun yaşadığı illər, Anadolunun Monqol axın və yağmaları, daxili müharibə və çəkişmələrlə, siyasi nüfuz zəifliyi, habelə qıtlıq və quraqlıqla pərişan olduğu illərdir. 13-cü əsrin ikinci yarısı, yalnız siyasi çəkişmələrin deyil, müxtəlif məzhəb və inancların, batini və mötəzili nəzərlərin də yayılmağa başladığı vaxtdır. Belə bir şəraitdə, Mövlanə Cəlaləddin Rumi, Hacı Bəktaş Vəli, Ahi Əvran Vəli kimi elm və irfan əhli ilə birlikdə Yunus Əmrə, Allah sevgisi, məhəbbət və gözəl əxlaqla bağlı fikirləri, İslam təsəvvüfü və s. mövzuları mənimsəmişdir.

Yunus Əmrə, "Risalətun-Nushiyyə" adlı məsnəvisinin sonunda belə bir cümlə yazmışdır:"Sözə tarix yeddi yüz yeddi idi, Yunus canı bu yolda fidiidi. "

Bu cümləyə əsasən iddia olunur ki, Yunus Əmrə H. 707 (M. 1307/8) tarixlərində həyatda olmuşdur. Adnan Ərzi tərəfindən Bəyazid Dövlət Kitabxanasında tapılmış 7912 nömrəli əlyazmada belə qeyd edilmişdir:

"Vəfatı Yunus Əmrə Müddəti-Ömür 82 İl 720"

Bu sənədə əsasən, Yunus Əmrənin H. 720-ci ildə (M. 1320-1) vəfat etdiyi və bu tarixdən 82 il əvvəl H. 648-ci ildə (M. 1240/41) doğulmuş olduğu iddia olunur.

Yunus Əmrənin məzarı olduğu iddia edilən bir çox türbə və məzar vardır: Türkiyədə: Əskişəhər ilinin Mihalıççıq ilçəsinin Sarıköy kəndi (indiki Yunus Əmrə bəldəsi); Qaraman ilindəki Yunus Əmrə məscidinin həyəti; Bursa; Ağsaray ilinin Ortaköy ilçəsinin Rəşadiyə kəndi; Ünyə; Manisanın Kula ilinin Əmrə kəndi; Ərzurum ilinin Dutçu (Dutçu, Tuzcu və ya Düzcü) kəndi; Sparta ilinin Gönən və ya Keçiborlu ilçəsi; Afyonkarahisar ilinin Sandıqlı ilçəsi; Sivas yaxınlığında bir yolun üstü, Toqatın Niksar ilçəsi və Azərbaycanda Qax rayonunun Oncallı kəndindəki Oğuz qəbiristanlığı.

Səyyah Övliya Çələbinin Səyahətnamə əsərində Qaraman ilə əlaqədar olaraq "Kirişçi Ata Məscidi həyətində Yunus Əmrə Həzrətlərinin məzarı vardır." deyə yazır. Əskişəhərin Sarıköy (indiki Yunus Əmrə) kəndində Yunus Əmrənin türbəsi olduğu iddia edilən sahədəki türbə Türkiyə İstiqlaliyyət Müyaribəsi zamanı yunanlar tərəfindən uçurlsa da, 1948-ci ildə ərazidə yenidən türbə tikilməsi məqsədilə hökumətə müraciət edilmişdir. 1949-cu ildə türbə tikilməsi məqsədi ilə aparılan qazıntılarda, 15 nəfərə aid skeletlər tapılmışdı. Qazıntı aparılan sahədə skeletlərin səthə çox yaxın bir nöqtədə olması, ərazinin qədim bir qəbir yeri olduğu barədə ciddi şübhələr doğurmuşdur. Müəyyən bərpa işlərindən sonra 6 may 1949-cu ildə türbənin açılışı olmuşdur.

Bəzi tədqiqatçılar Yunus Əmrənin şeirlərində bəhs edilən 23 yaşayış məntəqəsi adından 20 dənəsinin hazırda Qaraman rayonu sərhədləri içərisində yerləşən kənd, qəsəbə, abidə adları ilə eyni olmasını Yunus Əmrənin hal-hazırda Qaraman olaraq adlandırılan ilin sərhədləri daxilindəki bölgədə yaşayıb və ölmüş ola biləcəyi iddiasını irəli sürürlər.

İşlədiyi mövzularla Anadoluda inkişaf edən Türk ədəbiyyatının nümayəndələrindən sayılan Yunus Əmrə, yalnız xalq və təkkə poeziyasına deyil, divan şeirinə də təsir etmişdir. Heca və əruz vəznlərində yazdığı şeirlərində məhəbbəti əsas tutmuşdur. Təsəvvüflə, İslam ilə əlaqədar misralarında insanın özü, əşyalarla, Allahla olan münasibətlərini mövzusunda yazmış, ölüm, doğum, həyata bağlılıq, İlahi ədalət, insan sevgisi kimi məsələləri müzakirə etmişdir.

Əsərləri

Əsərlərinin bir neçə nüsxəsi mövcuddur: Fateh, Nuru-Osmaniyə, Yəhya Əfəndi, Qərəman, Balıqəsir, Niyazi Mısri və Bursa nüsxələri.

Divan

Yunus Əmrənin şeirləri bir Divanda toplanmışdır. Şeirlər əruz və heca vəznlərində yazılmışdır.

Risalətun-Nushiyyə

Adının mənası "Nəsihətlər kitabı"dır. Didaktik əsərdir. Əmrə əsərin sonunda belə bir cümlə yazmışdır:

"Sözə tarix yeddi yüz yeddi idi,
Yunus canı bu yolda fidiidi."

Bu cümləyə əsasən müəllifin əsəri H. 707-ci ildə (M. 1307/8) yazmış olduğu iddia olunur. Əsər, məsnəvi tərzində yazılmış və 573 beytdən ibarətdir. Dini, təsəvvüfi və əxlaqi məzmunludur.

Əmrə sözünün mənası

Anadoluda müxtəlif ozanların, aşıq və dərvişin adında olan Əmrə sözü türkcədə "Aşiq" mənasını verir. Bu sözün İmrə anlayışı ilə əlaqəli olduğu qəbul edilir. Türk-monqol dillərində dərman, ağız, qadınlıq, işarə bildirən (Am/Əm/Em/İm) kökündən törəyən Amramaq/Əmrəməq/İmrəməq felləri "aşiq olmaq" deməkdir. Əmrə sözü də aşiq mənası daşıyır. Amrağ/Amra/Əmrə çevrilməsinə məruz qalmışdır. Anadoluda "imrəmək" və "imrənmək" feilləri bir şeyi çox sevmək, qibtə etmək, həddindən artıq istəmək mənaları daşıyır.

Əsərlər

• "Od (Bir Yunus romanı)", İskəndər Pala
• "Yunus Emre", Cahit Öztelli
• "Aşka Ağlayan Derviş", Mahmut Ulu, bioqrafik roman
• "Yunus Emre Divan ve Risaletü'n-Nushiyye", Mustafa Tatcı
• Sarıköylü Yunus Emre, Eskişehir Valiliği, Bahattin Atak
• "Yunus Emre Divanı", Faruk K. Timurtaş
• Bizim Yunus, Mustafa Özçelik [15], [16]
• Yunus Emre Divanı, Burhan Toprak
• "Yunus Emre Seçme Şiirler", Fide Yayınları
• "Yunus Emre Külliyatı", 2008
• "Antologıa Shel Shırım Sufıım Me et Yunus Emre", Denis Ojalvo, Avram Mizrahi ve Selim Amado  (ivr.)
• "Aşkın Kandili", Galip Argun
• Əbdülbaqi Gölpınarlı. Yunus Əmrə: Həyatı, sənəti və şerləri. 1952.
• Əbdülbaqi Gölpınarlı. Yunus Əmrə və təsəvvüf. 1961.
• Nəzihə Araz. Dərdli dolab və Yunus Əmrənin həyat hekayəsi. 1961.
• Köyxan Övliya oğlu. Anadolunun iç aydınlığı - Yunus Əmrə. 1963.

Filmoqrafiya

• Yunus Əmrə(1-ci seriya, 2-ci seriya)
• Yunus Əmrə: Eşqin Səsi(İzlə)
• Yunus Əmrə, (müəllif: İsmayıl Çorux) (1-ci hissə2-ci hissə)
• Yunus Əmrə, (müəllif: Səmra Sandər) (izlə)
• Yunus Əmrə teleserialıYouTubedan izlə; Saytından izlə

Diskoqrafiya

• Yunus Əmrə musiqi albomu, Ruhi Su

Şeirləri

Salam olsun!

Çağırayım mevlam səni

Bir kəz könül yıxdın isə

Gəl gör məni eşq neylədi

Mənə səni gərək səni

Kamil mürşidə varmasan olmaz

Divan (Fateh nüsxəsi)

Sənsüz yola girür isəm çarəm yoğ adım atmağa

Eşqdən dəvi qılan kişi hiç anmaya hirsü həva

Bir gün yüzün görən kişi ömrince hiç unutmaya

İki cəhan zindan isə gərək bana bustan ola

Eşq ətəgin tutmaq gərək, aqibət zəval olmaya

Ey aşiqlər, ey aşiqlər, məzhebü din eşqdür bana

Anmamısın (sen) şol güni cümlə aləm heyran ola

Gedər idüm ben yol sıra, yavlaq uzamış bir ağac

Sən bu cəhan miilkini Qafdan Qafa dutdun tut

Netəligüm soran, eşit hekayət

Eşq imamdur bizə, könül cəmaət

Dinü millət sorar ısen, aşiqlərə din nə hacət

Dün gedər gündüz galür, gör necəsi uz gelür

Ey bəni eyibleyen, gəl bəni eşqdən qurtar

Eşq ilə bİliş canlara əzəl-əbəd olmayısar

Eşq məqamı alidür, eşq qədim, əzəlidür

Bir kişiyə söylə sözi kim, me’nidən xəbəri var

Ey eşq əri, aç gözüni, yer yüz inə eylə nəzər

Söyləməmək xorcisi söyləməgün xasıdur

Bu yoqlıq yolma bu gün bize yoldaş olan kimdür

Bənəm sahibqiran, dövran bənümdür

Səhha ol aşiq canına, kim dost ilə vüsalı var

Eşidün, ey ulu kişi, sizə bənüm xəberum var

Ey sözlərün əslin bitən, gəl de bu söz qandan gəlür

Can bir ulu kimsədür, bədən anun alətidür

Canını eşq yolına vermeyen aşiqmidür

Səni Həqdən yığam hər nəyisə ver gedər

Ey bana eyü deyən, bənəm qamudan kəmtər

İstəyəlüm iş issini, bulub görəlüm qandadur

Qoğıl ölüm əndişesin, aşiqlər ölməz baqıdür

Vüsləti olan kişiyə bu dərd ilə fəraq nədür

Həqiqətim me’nİsİn şərh ilə bilmədilər

Qoyub nəqşü nigarı nəqşə yol vermə zinhar

Eşqsüz adəm dünyəde bəllü bilün ki, yoqdur

Gelün soralum canlara, surətindən noldı gedər

Dərvişlik dedükleri bir ecayib duraqdur

Sən xud bizə bizdən yaqın görünmezsin, hicab nedür

N’oturursın taş qapuda, gör içərü nələr gəzər

Eşit sözümi, ey ğafıl, tanla səhər veqtində tur

İşbu vücudum şəhrinə bir dəm girəsüm gəlür

Yandı yürəgim, dutuşdı bağrum, cigerüm kəbabdurur

Padişahlıq sənündür, heybətün var

Bənüm könlüm, gözüm eşqdən toludur

Ey dost, səni sevərəm, camımda yerün vardur

Sənsin bənüm canum cam, sənsüz qərarum yoqdurur

Muştulanuz aşiqlərə bu eşq ulu dövlət olur

Bu sima’yə girməyən sonra peşiman olur

Aydı verəm nə qılduğm bəniim ilə ol dilpəzir

Əgər gerçək aşiq isən, boynundağı mənşur nedür

Ariflər ortasında sufilik satmayalar

Eşidün, hey ulular, axır zəman olısar

Eşq ərinün könli tolı, padişahdan nəvaledür

Ey dünü gün Heqq istəyən, bilməzmisin Həqq qandadur

Ey dost, bunca qiylü qal nə, məqsud xud bir xəberdürür

Bizə didar gərək, dünya gərəkməz

Kəleci bilən kişinün yüzini ağ edə bir söz

Hiç bir kişi bilməz bizi, biz no işün içiııdəyüz

Həqq cahana tolıdur, kimsələr Həqqi bilməz

Nedəm bən könül bilö, bənümle bilə bir dəm turmaz

Ey bana eyü deyən, bənəm qamudan yavuz

Neçələr bu dünyədə günahını yuyamaz

Eşq ərinə dünyedə nə hərirü nə pal as

Dostdan xəbər gəldi genə, qullar yaraq etsün demiş

Bilənlərə sormaq gərək bu təndəki can nəyimiş

Canum ərənlər yolı incədən incəyimiş

Ol bən sevdügüm nigar nedəm ol bəndon fariğ

Şükür Həqqə kim, dost bizə ayıtdı dost yüzinə baq

Ey çoq kitablar oqıyan, sən mi tutarsın bana doq

Biz kimə aşiqsəvüz aləmlər ana aşiq

Kərəm et bir bəm baq, niqab yüzündən bıraq

Dost yüzine baqmağa key səfa nəzər gərək

Gər uluya irdün isə surət nəqşi ne’ndür senün

Nedərüz bu həyat suyın, canı yeğmayə verdük

Müsülmanam deyən kişi şərti nedür bilsə gərək

Nə söz, keləci der isəm, dilüm səni söyləyıcək

Dünyeyə gələn kişilər, yola bilə gəlmək gərək

Əvvəl bizə vacib budur eyü xülqü əməl gərək

Mo’ni əri bu yolda məlul olası dəgül

Qul padişahsuz olmaz, padişah qulsuz dəgül

Yavlaq əcaib gəldi bana dünya içində işbu hal

Ata belindən bir zəman anasına düşdi könül

Gərəkməz dünyeyi bizə, çünki baqi bünyad dogül

Eşqsüzləre vermə ögüt, ögüdündən alur dəgül

Dərvişlik məqamı hal içində hal

Qoğıl dünya bəzəgini, bu dünya yeldür ya xəyal

Əqlün irərsə sor bana, bən əvvəldə qanda idüm

Bən bu elə gərib gəldüm, bən bu eldən bezaram

Bu cəhana bən gəlmədin sultani-cəhanda idüm

Uş genə gəldüm bən bunda sirr sözin əyan eyləyəm

Netə kim bən bəni bildüm, yəqin bil kim, Heqqi buldum

Xəbər eylən aşiqlərə, eşqə könül verən bənəm

Ne der isəm hökmüm yürür, əlümdə fərman dutaram

Bin yıl əgər vəsfin deyəm, bir zərrəsin dükətməyem

Canum, ben andan bunda əzəli aşiq gəldüm

Sənsin kərim, sənsin rəhim, Allah, sana sundum əlüm

Bənüm bunda qərarum yoq, bən bunda getməgə gəldüm

Gögdə Peyğəmbər ile me’racı qılan bənem

Dost elindən ölür isəm, hiç gümansuz geri gələm

Heqq Çələbüm, Həqq Çələbüm, sənciləyin yoq Çeləbüm

Benüm camım oyanuqdur, dost yüzinə baqan bənəm

Aldı bənüm könlümi, nolduğım biliməzəm

Əvvəl bənəm, axır bənəm, canlara can olan bənəm

Əcəb dəgül senün içün bin can fəda qılur isəm

Ey yarənler, ey qardaşlar, sorun bana qanda idüm

Təhi görmən siz bəni, dost yüzin görüb gəldüm

Ərənlərün himmətini bən bana yoldaş eyləyəm

Əvvəl qədim, ögdən sona zevali yoq sultan bənəm

Andan bərü gönüldüm, dost ilə bilə gəldüm

Hiç bilməzəm gəzək kimün, aramuzda gəzər ölüm

Bu fəna mülkində bən neçə bir heyran olam

Kə’bə vü büt iman bənəm, çərx uruban dönən bənəm

Bən səni sevdügimi söyleşür(ler) xasü am

Bəni anmaqlığa bəndən fariğvəm

Bən ol yari sevdügümi necə bir gizləyü biləm

Netə ki ol mə’şuq ile bən razumı bir eyləyəm

Təfərrüc eyləyü vardım, sabahın sinləri gördüm

Həqdən bana nəzər oldı, Həqq qapusın açar oldum

Gözüm səni görməg içim, əlüm sana irməg içün

Çoq-çoq şükr sən Çələbə, məqsudümə irdüm bu gün

Ey yarənlər, ey qardaşlar, əcəl irə öləm bir gün

Surətdən gəl sifata anda mə’ni bulasın

Çərxi-fələk yoğ idi canlarumuz var ikən

Zinhar! Vermegil könül dünya payına bir gün

Laşerikə oqursın, sonra şərik qatarsın

Andan yegrək ne vardur - kişi bilə kəndözin

Ol dost bizə gəlməzisə ben dosta gerii varayın

Həqq bir göher yaratdı kəndünün qüdrətindən

Şöyle heyran eylə bəni, eşqün odına yanayın

Ey dost, seni sevəldən eqlüm getdi, qaldum bən

Əgriligün qoyasın, toğrı yola gələsin

Canlar canım buldum, bu camım yəğma olsun

Əgər eşqi sevərsən, can olasın

Eşq elinün xeberin desəm eşidemisin

Elmündə ğerq olalı uş bən bəni bilməzin

Aşiqlərə nə deyəm eşq xəbərindən şirin

Bunca könül ilədub cəhana sultanmısın

Sen canundan keçmədin canan arzu qılursın

Dost yüzini göricəg(iz) necə qərar qılsun bn can

Bir dürri-yetiməm ki, görmədi bəni ümman

Ol can qaçan öliser sən ana can olasın

Həqdən gələn şərbəti içdük əlhəmdülillah

Zinhar! Könül evində dutma yavuz əndışə

Xoşdur əgər yürür isəm eşq odma yane-yanə

Aşiq oldum ərənə irməg ilə

Könül netə dolana me’şuqin bulmayınca

Vəsfi-halin aydısaram vüslət halin bilənlərə

Miskinlikdə buldılar kimdə ərlik var isə

İstədügimi buldum aşkərə can içində

Can olğıl can içində, qalma güman içində

Dərviş olan kişilər əcəb necə dirilə 

Ey qopuz ilə çeştə, əslün nədür, nə işdə

On sekiz bin aləm xəlqi cümləsi bir içində

İsrafil sun unla, yerün yüzi dəgşirilə

Kimsə döyməz bu nəzərə, eşq ilə kim pənçə ura

Biməkanum bu cəhanda, mənzilüm, turağum anda

Uş genə nəzər oldı bu bizüm canumuza

Yenə bu badi-növbahar xoş növ ilə əsdi yenə

Bir imarət göster bana kim, som viran olmaya

Sana derəm, ey vəli, tur ertə namazına

Ol dost içün ağlar isəm gözüm yaşını kim silə

Anmamısın şol güni (sen), gözün nəsnə görməz ola

Zehi şirin xulu dilbər durağı rəvan içində

Mə’ni bəratın alduq uş genə əlümüzə

Görənün halı dönər nişansuz binişanə

Kimün nə zəhrəsi vardur sana qılınc yürütməge

Kimə kim dost gərək isə aydayın nə qılasını

Bana namaz qılmaz demə, bən bilürəm namazumı

Çələb veribiyə sana bir gün əcəl sərhəngini

Bir sualum (var) sana, ey dərvişlər əcəsi

Həqq nuru aşiqlərə hər dəm nüzul dəgülmi

Eşq bəzirganı sərmayə canı

Qaçan (kim) ol dilbər bənüm göz(lər)ümə tudaş oldı

Yer gög yaradılmadın Heqq bir göher eylədi

Çələb Adəm cismini topraqdan var eylədi

Bənciləyin görən kişi ben sevdügimün yüzini

Biz bizi bilməz idük, bizi yaradan eylədi

Dostdan xəbər sorar isən, gəzaf dəgüldür dost işi

Ol Çələbün eşqi bənüm bağrumı baş eylədi

Kəmdürür yoqsullıqdan neçələrün varlığı

Ol dost bəndən yana hiç bilməzin necə baqdı

Toldur bizə (sıın) qədəhi eşq şərabından, ey saqi

Sana ibrət gərək isə gəl görəsin bu sinləri

Ol keçüdün qorqusı uş bəni yoldan qodı

Banladı ol müezzin, turdı qaimət eyledi

Bən bəndə seyr edər ikən əcəb sirrə irdüm, əxi

Əzəlidən vandı canumda bu eşq odı

Eşidün, ey yaranlar, eve dərvişlər gəldi

Dinün, imanun vansa xor görməgil dərvişləri

Mənzili ıraq bu yolun, bu yola kim varası

Neçə bir bəsləyəsin bu qədd ilə qaməti

Eşqün odl düşdı cana, əritdi yürek yağını

Ərənlər bir dənızdür, aşiq gərək talası

Eşqün aldı bəndən bəni, bana səni gerek, səni

Dilsüzlər xəbərini qulaqsuz dinləyəsi

Nəsihət qəndilindən bir işarət göründi

Padişəhlər padişahı ol ğəni

Bu nə güləcək yerdür, ağlasana (key) qatı

Ömrüm, bəni sən aldadım, ah, nedəyin, ömrüm, seni

Kimə könül verür isəm bəmim ilə yar olmadı

Müsülmanlar, zemane yatlu oldı

Gəldi keçdi ömrüm benüm şol yel əsüb keçmiş kibi

Minacat

Ya ilahi, gər sual etsən bana

Fateh nüsxəsində olmayan şeirlər

Əcəb-əcəb nə nəsnədür bu dərd ilə fəraq bana

Ol kişinün yoqdur yeri, işbu cəhan heyran ana

Bənəm ol eşq bəhrisi, dənizlər heyran bana

Nə bilsün bu eşqi usanlar uyalar

Bu dünyayə könül verən son ucı peşman olısar

Tənqri içün canum canı cəfayisə tapdur yetər

Həqq bir könül verdi bana, hə demədin heyran olur

Bir dəm yüzüm sürə duram, hər dəm ayum yeni toğar

Yar yuragüm, yar gör ki, nələr var

Dost, sənün eşqün oqı key qatı taşdan keçər

Eşq ilə gələn ərənlər içər ağuyı nuş edər

Dürlü-dürlü cəfamın adım eşq vermişlər

Bu dünyanun məsəli bir ulu şərə bənzər

Eşidün, ey yarənlər, eşq bir günəşə bənzər

Bilürmisiz, ey yarənlər, gerçək ərənlər qandadur

Övliyaya, münkirler Həqq yolına asidür

Miskin adəm oğlanı nəfsə zəbun olmışdur

Ey dost, sonun eşqün odı cigərüm parə baş qılur

Yer yüzində gəzər idüm, uğradum mülkətlər yatur

Sabahın sinliyə vardum, gördüm cümlə ölmiş yatur

Elm elm bilməgdür, elm kəndin büməgdür

Netə id bu könlüm evi eşq əlündən taşa gəlür

Ey padişah, ey padişah, hər dəm işin düzedürür

Sənünle birligüm səndən ınlmaz

Yarəb, bu nə dərtdür dərman bulınmaz

Əgər dilüm bəndə isə kimsə bana nəsne deməz

Bən dərvişəm deyən kişi, işbu yola ar gərəkməz

Bu bir əcaib haldur, bu hala kimsə irməz

Sufiyəm xəlq içində, təsbih əlümdən getməz

Yenə gəldi eşq elçisi, yenə doldı meydanumuz

Ğeyrİdür hər millətdən bu bizüm millətümüz

Eşidün, ey yarənler, qiymetlü nesnedür eşq

Mə’ni evinə talduq, vücud seyrini qılduq

Kim dərvişlik istər isə deyəm ana netmək gərək

Nedelüm bu dünyayı, neyleyüb netmək gərək

Bu dünyeyə gələn kişi axır yenə getsə gərək

Əya, könül, açğıl göziin, fikrin yavlaq uzatmağıl

Bir nəzərdə qalmayalum, gəl dosta gedəlüm, könül

Dərvişlik dedükləri xirqə ilə tac dəgül

Canlar fəda yoluna, bu can qayusı dəgül

Müşkili həll eyləmək dəgmənün işi dəgül

Sənün bən deməkligün mə'ni də üsul dəgül

Təhi görmə kimsəni, hiç kimsənə boş dəgül

Bir gəz könül yıqdun isə bu qılduğun namaz dəgül

Qam bana səbrü qərar, sənün sözüni dinləyəm

Dostdan xəbər geldi bana, turayım andan varayım

Gər razunu söylər isəm, kimsə dİlürn bilməz bənüm

Bən bəndə buldum çün Heqi, şəkkü güman nə’mdür bənüm

Cümlə aləm tərkin urub, bən dost tərkin urımazam

Ol qadiri-“kün-feyəkun” lütfedici rəhman bənəm

Ey dost, eşqün dənizinə girəm, ğərq olam yüriyəm

Səndən gəlür cövrü cəfa, bən ahü vah etməyəyim

Ey yarenlər, aydun bana, bən necəsi dolanayım

İlk adum Yunus idi, adumı aşiq taqdum

Girdüm eşqün dənizinə, bəhriləyin yüzər oldum

Bu cəhana gəlmədin mə’şuq ilə bir idüm

Bəni bunda veribiyən bilür bən nə işə gəldüm

Dost baqalı yiizimə bən şəhı görüb gəldüm

Ey bana dərviş deyən, nə’m ola dərviş bənüm

Dənizlər olsa bir qədəh, susalığum qanmaz bənüm

Bən bir əcəb elə gəldüm, kimsə halum bilməz bənüm

Hər qancaru dönər İsəm, eşq ilədür işüm bənüm

Gedərəm əqlüm başumdan şaşuban

Bu ömrüm yoq yerə xərc etmişəm bən

Əcəb oldı halum bu eşq əlindən

Könül, usanmadım sən bu səfərdən

Əgər eşqi sevərsən can olasın

Dinü millət qodurdı ol bənüm camım alan

Ərənlərə mühibb ikən yə münkir olduğun nədən

Ol vəqtin bir olasın, aynılıqdan qalasın

Taşdun yenə, dəli könül, sular kibi çağlarmısın

Əcəb şu yerdə varmola şöylə ğərib bənciləyin

Ey könlümün eglencesi, ayıt bana neyləyəyin

İlahi, bir eşq ver bana, qandalığum bilməyəyin

Bu dərvişlik yolma eşq ilə gələn gəlsün

Ey yarənler, ey qardaşlar, qorqaram bən öləm deyü

Hər kimə kim dərvişlik bağışlana

Əqlüm başuma gəlmədi eşq şərabın tatmayınca

Bir şaha qul olmaq gərək hərgiz mə’zul olmaz ola

Bir söz deyəyin sana, dinlə canun var isə

Aləm düşmən olur isə bəni dostdan ırımaya

Əşkərə qıldum bu gün pünhanumı

Ey yarenlər, aydamazam canum nəyə talduğmı

Ərənlərim könlində ol sultan dükkan açdı

İstər idüm Allahı, buldum isə ne oldı

Andan berü kim eşqün bənümlə yoldaş oldı

Yenə yüzini gördüm, yenə yürəgüm yandı

Eşq ilə istər idük, yenə bulduq ol canı

Helal qıldı mə’şuqa aşiq kəndü qanını

Baqduğum yüzdə gördüm Tapduğumun nunnı

Ey yarənlər, kim eşitdi aşiq tövbə etdügini

Ey yarənlər, ey qardaşlar, görün bəni netdüm əxi

Sevərəm bən seni candan içerü

Yort, ey könül, sen bir zaman asudə, fariğ, xoş yün

Ben yürürəm yana-yana, eşq boyadı bəni qana

Bu eşq dənizinə talan hacət dəgül ana gəmi

Yoq yerə keçirdüm güni, ah, nedəyim Ömrüm, səni

Bir saqidən içdük şərab, ərşdən yücə meyxanəsi

Çıqdum ərik dalına, anda yedüm üzümi

Düşdi önümə hübbül-vəten, gedəm hey dost deyü deyü

Hər kim bana əğyar isə Həqq Tanrı yar olsun ana

Ey padişahı-lemyəzəl, qıldum yönüm sendən yana

Allah deyəlüm daim, Allah görəlüm neylər

Neçə yıllar ömür sürdüm, anca ağlayuban güldüm

Eylə sanman siz bəni kəndözümden gəlmişəm

Ey yarənlər, dinmən bana, bən yenə noldum bilməzəm

Dinü millətdən keçər eşq əsərini tuyan

Dərvişlərim yolma sidq ilə gələn gelsün

Çeləb nurdan yaratmış canını Mühəmmədim

Eşqün könlüm yəğmaladı, nolsam gərək şİmdən gerü

Ey eşq dəlüsi olan, nə qaldun pərakendə

Aşiqləri tamuya yandurmaya

İçümdə bir dərd oldı, deyəyin dərvişlərə

Aşiqi-zİndə qulun hökmi keçər canlara

Kimsəyi düşman tutmazuz, əğyar dəxi yardıır bizə

Bir əcaib eşq gəldi bəndə bu hal üstinə

Getdi bu qış zülməti, gəldi bahar yaz ilə

Sən’ətün yegrəgi çün namaz imiş xoş peşə

Bir ay gördüm bu gecə qanıu bürclərdən yücə

Dirlik necə idügin aydayın qıldan qıla

Dostun yüzini göricək artar gözlerümün nun

Nə kim səmin cövrün ile keçürmişəm bən günümi

Gerçək aşiq oldun isə gəl eşq kitabından oqı

İşbu vücud bir qəl’ədür, eql içində sultanı

Zehi dərya ki qətrədən görindi

Yunu Əmrənin adı ilə bağlanan şeirlərdən seçmələr

Heqq müyəssər etsə varsam, gözəl Kə’bətullah, sana

Əcəb bu benüm canum azad olamı, ya Rəbb

Canum qurban olsun sənün yoluna

Sordum san çiçəgə, bənzün nədən sandıır

Yalancı dünyayə qonub köçənlər

Dərdlü, ne ağlayub gəzərsin burda

Dolab, neçün inilərsin? - Derdüm vardur, inilerəm

Ey yarentər, ey qardaşlar, nec’ edəyin, nedəyin bən

Vəqtünüzə hazır olun, əcəl varur gəlür bir gün

Allah evi ziyarətdiir, bən anda varmaq istərin

Yoqdur bəndə əməl taət, bən nedəyin, neyləyəyin

inilenim dünü gün, dərtlü olanlar iniler

Xocam, aşiq olanlarun işi ah ilə zar olur

Ol aləm fəxri Mühəmməd nəbilər sərvəridür

Yenə seyr eylədi könlüm, dostun cəmalın arzular

Nola gəlsən şimdən gerü fəsadı tərk etsən, könül

Anub qiyamət günini ağlaşalum ol gün içün

Ey benüm qutsuz nəfsüm, qanda varasm bir gün

Biz dünyadan gedər olduq, qalanlara səlam olsun

Sən bu yalançı dünyada şöylə qalammı sanursın

İçün-taşun murdar ikən eşq neyləsün sənün ilə

Yenə yaz günləri gəldi, söylə, bülbülcügüm, söylə

Durdum vardum sinlərə, dua qıldum bunlara

Dostdan xəbər kim gətürdi, sorun səhər yellərinə

Sən bu cəhan mülkinə gəldüm gelmedüm demə

Adum-adum iləri, beş aləmdən içəri

Şol cənnətün irmaqları aqar Allah deyü-deyü

Arayı-arayı bulsam izüni

Sən bunda ğəribmi gəldin, neçin ağlarsın, bülbül, hey

Dağlar ilə taşlar ile çağırayın, Mövlam, səni

Şükür, minnət ol Allaha, könlümüzi şad eylədi

Mühəmmədə bir gecə Çələbdən endi Buraq — Merac

Ya Rəbbi Settarül-üyub, səndən dilərəm ümmətüm — Mihıacati-Mühəmməd

Lütf edübəıı aydur Xuda, ümmətünə çekmə cəfa — CavabiXuda

Dastan

Risalətun-nushiyyə — Nəsihətnamə

­