Yunus Əmrə - Risalətun-nushiyyə - Dastani-Qənaət

Əgər dinlər isən xəbər verəyin,
Əqil casusı nədür göstərəyin.

Qənaət gəldi oturdı təxt aldı, 
Həramilər həman yollarda qaldı.

Tunırlar tağ başında, yol ururlar, 
Qomazlar yolçıyı, yolda tururlar.

Əql der casusa yort imdi gerü, 
Qenaətə xəbər bəndən dəgirü.

De otursun ki, tacü təxt anundur, 
İlahi dövlət ilə bəxt anundur.

Neçə tura həramİ tağ başında,
Girür bir gün ele yol savaşında.

Gəbürdürler ana bulurlar anı,
Ana uyan imansuz verə canı.

Özindən ğeyri kimsəyi bəgenmez, 
Yüce yerdə turur, aşağa enməz.

Neçə təxtə binenler yerə düşdi, 
Neçə bənin deyənə singək uşdi.

Sana uğratma kibrün əndişəsin, 
Uyarsan kibrə ırağa düşəsin.

İraq düşənlərün imanı yoqdur,
Ki zira surətində cam yoqdur.

Gərək canlu kişi canm saqına,
Ki təqsir etməyə kəndü həqinə.

Təkəbbür eyləmə kim səvrikesin, 
Sevrükmişlər yolma birikəsin.

Qapu gözət, qapu qo, dip gözetme, 
Ki dövlət qapudadur, qoma getmə.

Dilərsən dövləti qapuda turğıl, 
Umarsan xəl'əti tapuda turğıl.

Bəgənme gəl seni ayruq düşəsin, 
Qalub dərmande ücb ilə qalasm.

Təkəbbür sözi hər nərəyə vara, 
Eşidən lənət oqur ol xəbərə.

Saqınğıl olmağıl kibr ilə yoldaş, 
Kibır qanda isə anunla savaş.

Qoğıl kibri, vəfa sana nə qıla,
Vay ol gün kim, surət nəqşi yıqıla.

Surət yıqılmadm kibri yıqa gör,
Bu düşvarlıq məqamından çıqa gör.

Dənə kibr issini, hiç raheti yoq, 
Nərəyə varur isə zəhməti çoq.

Heqq gedən yolı konli içində, 
Görəməz ol anı yaddur elində.

Onat gör Həq yalı könlündə sirdür, 
Bu cümlə xaslar könüldə birdür.

Sular kim ol könüldən taşra qala, 
Nəsibin aldurur ayruq, nə ə’la.

Könül an bilür könül xəbərin,
Qamu könüllərin içində vann.

Diriğa cümlə ömrün heyfə vardı, 
Təkəbbürlük səni yoldan ayırdı.

Təkəbbür nədür ana uyasm sen?! 
Ümidün yoq mı həqqi tuyasın sən?!

Həmişə baquban səni görürsin, 
Görüb kəndözini məğrur olursın.

Neçə tıırmaq bu xam əndişəlerde, 
Ölürsin tövbesİz bu peşələrdə.

Təkəbbür kişimin faidəsi yoq, 
Qomazsa kibri peşman olısar çoq.

Hünər gözlə hünər, ərə ırəsın,
Ər İle varasm dostı görəsin.

Təkəbbür kişilər ərə irəməz,
Özinün düşmənidüriir, görəməz.

Çü sənsin düşmənün, dostun kim ola, 
Ki yavuz xudurur sana həvalə.

Nərədə sığınasın sən bu xuyla, 
Könüldə dirligündən nə yuyula.

Neçə bu dirligə yoldaş olasın,
Neçə gelüb ilerü baş olasın.

Bu hal ilə qılınc yoq hiç arada,
Əcəb sana qılıncun kim yarada.

Gərək sən biləsin düşmən kimisə, 
Sənün dövlətlinə peşman kimisə.

Oyamqluq degül yolda ğafillik, 
Uzatma qo, sığınu bunca yıllıq.

Diriğa kibr işin yavlaq gözətdiin, 
Könüllərdən səni sən taşra atdun,

Gerü get, etmədün könül bazarın, 
Can ilə dinləmedün dost xəbərin.

Neçə bir necə bir dünya işində,
Ki bir dəm olmadun dünya işində.

Qoya dünyayı, qoma yetəmezsin, 
Əcəl bağladı yolı, ötəmozsin.

Bu beş günük ömür bu xərcə yetməz, 
Sağırmı qulağun, neçün eşitməz?!

Kibr gəldi səni bulatdı getdi,
Əcəl atı səgirdür, irdi yetdi,

Diriğa sən səni hiç bilimədün,
Necə qulsm ki, qullıq qılımadım.

Əgər sen qul isən bəs qanı bakün, 
Neçə bir necə (ye) sinün dilegün?

Ne ussun var, ne xud bellü delüsin, 
Nə bunda diri, ne sində ölüsin.

Bu hal ilə qalursan biçerəsin, 
tçün şirk ile tolmış şurü şersin.

Gümanun yoğmussa inanaydın,
Bu ğəflet uyqusından oyanaydm.

Neçə kibrü həva uşada seni,
Ölüm evreni bir gün yuda seni.

Həvayi-kibr ile ne başarasın,
Əcəl eli uzun, qanda varasın.

Teqazası zemanun bir gün ire,
Əcəl xirmenlərini yele vere.

Yetişmedin sana və’de gözün aç, 
Heva vü kibr yolmdan beri qaç.

Beş-on gün ömr içün geni qayıqma, 
Bu fani dünyenün nəqşinə baqma.

Sənün bigi bini aldadı dünye, 
İnanmaz göre kimi tutdı binye.

Ki çapuk oynağıl, utılmayasın, 
Havaya, kibre sen tutılmayasın.

Qatı duldun, qo kibri ilden-öndin, 
Eşitmedün tevazö ne dedügin.

Tekebbürler yeri siccin içinde, 
Onunçün dolmadılar din içinde.

Ki din dutanlarun siccin mesidür,
Ya kibrü kin olıcaq din nesidür.

İnanmazsan bana halun göresin, 
Çü ömri kibr ile yelə veresin,

Yün imdi meded iste eqilden,
Əsir olmış kişisin neçə yilden.

Əql ədi issi bir ulu kişidür,
Mədəd etmek sana anun işidür.

Bu yükdən səni ol qurtansər bil, 
Səadət yoldaşım oldı ayü yıl.

Gəlür eql öninə şərməndə olmış, 
Ki qayğu yaşıyilə gözi tolmış.

Solam verməkligə ögin dəreməz, 
Oda-közə düşüb yolın görəməz.

Dəlim keçdi zəman dərdi yerində, 
Keçürdi ömrünt nəfs bazarində.

Eşit imdi, nə der gör əql ana,
Ki alçaqluq edər dərdünə deva.

Sözi dükətmədİ alçaqlıq irdi,
Kibr gördi anı tez gerü döndi.

Qılıc tartub gəlür yer alçağından, 
Kibr gördi anı, qaçdı tağından.

Tağü yazı qamu ğülğülə toldl, 
Kimə cənnət, kimə erəsat oldı.

Çün alçaqlıq irişdi kibr ərinə,
Baqa dur bir kişiyi bin görinə.

Təkəbbür asidür işə sataşdı,
Tutub tağ başını qışa sataşdı.

Gör alçaqlığı, aqdı ırmağ oldı, 
Aqa-aqa dənizə varmağ oldı.

Nə dənlü qüvvəti olursa binar, 
İremez denizə, ol yerə sinər.

Aqub su alçağa suya qatılur,
Su suya irdi, denizə itilür.

Denizə dəgin ırmağ idi adun,
Qo andan ötə sin, dənizə taldun,

Dəniz olanlara göhər mühal mı? 
Sədəflər dürr toludur, zər mühal mı?

Ki hər bir mövcdə bir kan bulasın, 
Dürü yaqut ile mərcan bulasın.

Budur sərmayə ol bəhrə talana,
An dirlük gərək göhər bulana.

Çü yüz bin çapuki alçaqlıq utdı, 
Məcalsuz bərrü bəhri cümlə tutdı.

Gər alçaq varasın, meydan sənindür, 
Cəvahir səndə bitər, kan sənindür.

Aşaqlıqdur yerü gögi götürən,
Yedi qat yerdən aşağa turan.

Aşaqlıq üzətədür yer ilə gog, 
Ögərsen cümlədən alçaqlığı ög.

Aşaq varan kişi dövlət iletdi,
Ana kim yetişər uzadı getdi.

Aşaqlıq aləmin bünyadı oldı,
Ki hər nə var isə ana düzüldi.

Kibr aldı əri görünməz oldı,
Dəxi yüksək yerə binəməz oldı.

Aşaqlıqla qənaət xoş yar oldı,
Ne istər isən anlarda var oldı.

Çü məmur oldı şəhr İlə vilayət,
Şad oldı dostumuz, düşmammuz mat.

Əql dapə casus xəbər ilətdi,
Gör alçaqlığı gerü nələr etdi.

Nə assı eylədi gör, əxi, kibri,
Diri qalmadı bin arada biri.

Eşitdi əql axıı, qatı sevindi,
Bəşarət eylədi, tez təxtə bindi.

Şükr qıldı Həqqə ol dövlət issi, 
trürdı dövlətə əqli, bilüsi.

Əgər dövlət gərəksə əqlə danış, 
Mürəbbİsüz iləri vannaya iş.

Bilüni gal unut sən uslu isən,
Səadət göstərənə xulu isən.

Yunus, alçaqlığı yavlaq begəndün, 
Qiyas et sən səni, nə qədər endün.

Fərizədür sana, sən səni saqın,
Kim ola sənciləyin sana yaqm.

Xasü am xərciyə yüz yerə bıraq, 
Bunun ğeyri xeyir bu sözdən ıraq.

Xətadur, cümləsini xərci sanma,
Sebil ol hamuya, bir dəm usanma.