Uşağın yalan danışması nəyə işarədir?

Aile.lent.az tibb elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, pediatr Şəhla Rüstəmovanın məqaləsini təqdim edir.

Uşaq yalanı bir əyləncə də ola bilər, amma adətən daha ciddi problemlərə işarədir və buna diqqətlə yanaşmaq lazımdır. Əgər uşaq yalan danışırsa, bu zaman hansı fikirlər yarana bilər? Uşaq psixoloqu Lorens Katner uşağı yalana motivasiya edən 5 əsas səbəbləri sadalayır:

CƏZA QORXUSU. Uşaqlar cəzalanmaqdan qorxurlar. Əgər valideynlər uşaqlarını doğrudan da cəzalandıra və onlardan real olmayan nə isə gözləyirlərsə. Məsələn, valideyn istəyir ki, 8 yaşlı oğlu əla oxusun və hər gün əla qiymət alsın, ancaq bu, belə olmayan halda uşaq cəzalanır və futbol oynamaq üçün həyətə buraxılmır. Təbii ki, belə vəziyyətdə futbola böyük həvəsi olan uşaq yaxşı qiymət almadığı halda bunu valideyndən gizlədəcək, yaxud "yaxşı cavab verdim, amma müəllim qiymət yazmadı" kimi yalanlar danışacaq.

MƏNLİYİN ARTIRILMASI. Məktəbli uşaqlar dostları arasında statusunu artırmaq və yaxşı görünmək üçün yalan danışırlar. Məsələn: məşhur idmançı, aktyor, müğənni ilə rastlaşdığını və ya çox zəngin olduqlarını yoldaşlarına söyləyirlər. Əgər lovğalıq halları vaxtaşırı müşahidə olunursa, narahatçılığa səbəb yoxdur. Amma uşaq öz statusunu artırmaq üçün təkrarən yalan danışırsa, bu, uşağın ozündən tam narazı olmağına işarə edən ciddi bir siqnaldır. Bu hallarda aydınlaşdırmaq lazımdır ki, uşaq hansı səbəbdən özünü alçaldılmış və xeyirsiz hesab edir? Bəlkə məktəbdə yoldaşları uşağa lağ edir, fikir vermirlər?

ETİRAZ. Bir çox uşaqlar üçün yalan - məhdudiyyətlərə əks getmək, valideynlərinin avtoritetinə çağırış atmaq üsuludur. 10-12 yaşlarında uşaqlar düşünürlər ki, hər bir şeyi valideynə söyləməyə ehtiyac yoxdur və valideynin sualını hökm, təzyiq kimi qəbul etdikləri zaman yalan danışa bilərlər.

ŞƏXSİ SƏRHƏDLƏRİN TƏYİNİ. Uşaq böyüdükcə müstəqilliyinin, şəxsi həyatının və şəxsi məsafəsinin olmasının vacibliyini kəskin hiss edir. Valideynin nəzarəti və himayəsi artdıqca, uşaq daha da çox sirr saxlayır və yalan danışır. Hətta ondan əl çəkilməsi məqsədilə, kobudluğa da yol verə bilirlər: "Sən hara gedirsən?" - "Heç yerə!", "Nə iş görürsən? - "Heç nə!", "O kimdir?"- "Sən onu tanımırsan!".

AİLƏDƏ OLAN PROBLEMLƏR. Uşaq daim yalan danışırsa, bu, ailədə hər hansı bir problemin olmasına işarədir. Əsasən də, yalana oğruluq və vandalizm (ətrafda olan əşyalara ziyan verilməsi) qoşulan zaman. Əgər uşaq tərəfindən yaranan pisliklərin qurbanı ailə üzvləridirsə, bu, ciddi diqqət mərkəzində olmalıdır, çünki sözlərdən daha ifadəli olan yardıma çağırış ümidsizlik hallarına işarə edə bilər. Adətən boşanan ailələrin uşaqlarında belə hallara tez-tez rast gəlinir. Bəzi hallarda isə uşaqlar öz hərəkətləri ilə valideynləri yenidən birləşməyə sövq edirlər.