Məhəmməd Füzuli - Meyvələrin söhbəti (II hissə)

— Sus, sus, heç utanmırsan?
Sәnin paxıllıq vә kindәn rəngin saralıbdır,
Mәgәr özündәn heç xәbәrin yoxdur?
Xalq sәnә min tənə vurar,
Dediklәrinin sәnә heç dәxli yoxdur.
Sәnin qarnında qurd var,
Bütün bәdәnin qurdlara yuva olmuşdur.
O təriflərin sәnin özünü mәzәmmәt eylәr,
O sözlәrin özünә lənət oxuyar.
O gecәni-gündüzü yaradan,
Mәnә NARINC adı qoymuşdur.
O mәnә lütflә belә ziynәtli paltar geyindirdi.
Mәn dә öz paltarım vә gözәlliyimlә fәxr edirәm.
Mәnә lütfilә mәmә şәkli vermişdir ki,
Bütün kişilәr mәni ürәkdәn sevsinlәr.
Narıncın sözünü TURUNC kәsib dedi:
— Ey yaramaz! Sәn donunla fәxr edirsәn? 
Eşşәyә dә yaxşı çul örtsәlәr,
O çulda min nәqşә vә bәzәk olsa da, 
Eşşәkliyi yenә dәyişmәz, 
Heç vaxt adam ola bilmәz. 
Dünyanı yaradan allah 
Mәnә TURUNC adı veribdir. 
Mәn şahlar tәamı üçün şәrbәtәm, 
Yemişlәrin isә padşahı mәnәm.
Bağ meyvәlәrinin adı yazılanda,
başda mәni yazarlar.
Çünki meyvәlәr içindә mәn işıqlı çırağam.
Nә qәdәr özümü tərif etsәm yenә azdır,
Çünki mәn hәmişә yaşıl vә tәzәyәm.
Bu sözlәri NAR eşidib, anlayanda,
Ağzını açıb, gülümsünmәyә başladı
Ki, Narınc geyim vә rənginә görə,
Turunc da yaşıl vә tәzәliyinә görə
özlәrini tәriflәyirdilәr.
Dedi:-Bu boşboğazlıqlar nәyә lazımdır?
Bu arzu vә təriflər faydasızdır.
Әgәr hörmәt vә naz rəngdәdirsә,
Rəngdә kim mәnim gülümә çatar?
Hәr kәs tərifləməli bir şey düşünsә,
Mәndә olan turş-şirinliyi təriflər.
Mәn özümü tərifə ehtiyac görmürәm,
Özümü tәsvir etmәyә dә meylim yoxdur,
Çünki mәn behişt meyvәsiyәm.
Buna görə dә mәnә NAR deyilir.
Bu dünya meyvәlәrilә mәni müqayisә etmәk olmaz,
Mәnim doğulduğum yer cәnnәt bağıdır.
Narınc da, Turunc da mәnim nökәrlәrimdir,
Heyva da, Alma da qulluqçularımdır.
Mәnim hәr danәm bir lələ bәnzәyir,
Bütün cәvahirat ona heyran qalıbdır.
Nar özünü belә tәqdim edәrkәn,
Bağda onun sözlәrini XURMA eşidәn kimi,
Acıqla o dәm ayağa durdu,
Hirslә Nara belә tənə vurdu:
— Ey behişt bağından dәm vuran,
Mәn sәndәn heç dә әskik deyilәm,
Mәni peyğәmbәrlәr hәvәslә yeyirlәr.
Bütün dindarlar orucu mәnimlә açırlar.
Әcәm vә әrәb ölkәlәrindә әn
mәşhur meyvә mәnәm,
Mәnim әsil-nәsәbim hamıya məlumdur.
Bütün xalq mәnim müştәrimdir.
Misir vә Şam ölkәlәrinә sәfәr edәn mәnәm.
Mәn bütün sevimlilәrin sevgilisiyәm,
Buna görə mәnә bir çox lәqәb qoyublar:
Xәstavi, Zahidi, Müfәttәl,
Əşəmi, Müfәrcәl mәnim lәqәblәrimdir.
Xoş mәnzillәrdә hazıram mәn,
Mәşhәdilәrdәn heç vәqt ayrı olmaram.
Mәni yar mәzarına sürtәrlәr,
Mәni hәr diyara töhfә apararlar.
Elә ki, Xurma öz sözlәrini qurtardı,
Yüz hiddәtlә BADAM dilә gәldi,
Xurmaya dedi:-Ey dünya avarası,
Sәni vurmaq üçün bu beyt kifayәtdir:
Gah bağdadlısan, gah İsfahanlı,
Bütün dünyada bir vәtәnin yoxdur.
Özünü tərif edәndә hәddini aşdın,
Sәnin sözlәrin lap mәni әritdi, sus!
Mәndә cürbәcür xasiyyәt var,
Onları şәrh etmәyә dilim gәlmir.
Axı nәbat, noğul, halva
Mәnim varlığımla әmәlә gәlir.
PÜSTӘ bu sözlәri eşidәndә ağzını açıb,
BADAMA belә sataşmağa başladı:
— Ey ağzı hәmişә kinindәn bağlı qalan,
Ey üzü pisliklә örtülü olan,-
Sәndә bir zәrrә dә sәxavәt yoxdur!
Amma hәdsiz dәrәcәdә xәsissәn.
Min daş başına dәymәsә,
Qәnnadiyә bir dәnә pay vermәzsәn.
O qaranlığı, işığı yaradan,
Mәnә Püstә adı qoyubdur.
Mәn qönçә kimi ağzımı açıram,
Hәr mәni istәyәnә dәnәmi tәhvil verirәm.
Bu sözlәri HÜLÜ, ŞAFTALI, İYDӘ,
ŞABALID, FINDIQ, İNNAB, TUT,
ALBALI, ӘNCİR, ZOĞAL, QOZ, LUMU,
GİLӘNAR eşidib hәr biri başqa cür
Әfsanә ilә özünün üstünlüyünü
Sübuta çalışdı...
O xoş sifәtli kişi nәzәr salanda
Gördü ki, bağda böyük bir qovğa var.
O, gәlmişdi bu bağı seyr edib,
Lәzzәt alaraq bir az dincәlsin.
Gördü ki, bağda bu qovğa içində 
lәzzәt vә rahatlıq yoxdur. 
Fikrini dәyişib geri döndü,
Evә getmәk istәrkәn yolu
bostandan düşdü. 
O, bostanı da belә iğtişaşda gördükdә, 
Az qaldı bütün dünyadan әl çәksin. 
Çünki, XİYAR allaha şükr edәrәk 
Deyirdi: Mәn dünyada әn haziq hәkim yarandım, 
Mәni yeyәn xәstәnin hәrarәti keçәr. 
Mәnim tərifim üçün bu beyt kifayәtdir: 
Mәn qızdırmanın dәrmanıyam, 
Bütün ağrılara şәfa verirәm... 
GӘRMӘK Xiyardan bu sözü eşitcәk 
Dedi:-Ey cәfakar! 
Bu tərif sәnә heç yaraşmır, 
Sәndә lәzzәt deyilәn şey yoxdur, 
Dadın camış әtinin dadına bәnzәyir. 
Sәnin özünә çıxdığın sifәtlәr 
Tәkcә mәnә aiddir. 
Xәstәlәrә şәfa, 
Ürәklәrә sәfa verәn mәnәm. 
Hәr xörәklә mәn uzlaşıram, 
Hәr cür mәzac ilә müvafiqәm. 
Gәrmәk daha yüz әfsanә deyib susanda, 
QARPIZ cuşә gәlib, 
Dәrya kimi tәlatüm etdi, 
Nərə çәkib dedi:
— Bu xasiyyәtlәr mәgәr mәndә yoxdur?
Mәn sinәlәrә sәfa verirәm,
Mәn gözlәrә cila verirәm.
Sәfrayә, qızdırmaya dava mәnәm,
Baş ağrısını dәrhal aparıram.
Dadım lәzzәtli, rəngim al-qırmızı,
Suyum isә Kövsәr suyu kimidir.
Xәstәlәri mәn sağaldıram,
Bütün naxoşluqları aparan mәnәm, mәn.
Qarpız hәlә dә özünü təriflərkən
QOVUN tab gәtirmәyib çığırdı.
Çünki o, Qarpızı özünə vәzir etmişdi,
Gәrmәyә dә vәkillik vәzifәsi tapşırmışdı.
Xiyarı o, özünә qapıçı qoymuşdu.
Şamamanı qarşısında qulluqçu tәyin etmişdi,
Tez bostançıya әmr edib
Onların hamısına cәza verdirdi
Әvvәlcә Xiyarın dərisini soydurdu, 
Vә әlindәn bütün ixtiyarını aldı. 
Gәrmәyә bir neçә yara vurdurub, 
Cismini parça-parça elәtdirdi. 
Qarpızı dәrhal şaqqalatdırdı, 
Şamamanı da bir kәnara atdırdı. 
Vә dedi:
— Mәnәm bu bostanda sizin padşah, 
Siz mәnim pәnahım altındasınız, 
Şahların mәclisindә başda 
mәn otururam. 
Bütün meyvәlәrin sәrkәrdәsi mәnәm, 
Hәr kәs mәni yeyib vәfat etsә, 
O, şәhid hesab olunar. 
Әtrim dә müşk әtrinә bәnzәr, 
Bәlkә ondan da artıq xoş әtrim var... 
Xülasә, bostanda Qovun özünü
o qәdәr təriflədi ki, 
Hirsindәn, hikkәsindәn bağrı çatladı...
Bütün bunları görən o xoşsifәtli kişi,
Bostana da tamaşa etmәk istәmәdi...
Başa düşdü ki, bu dünyada dilxoşluq yoxdur…
Ona görə dünyanın lәzzәtindәn әl çәkdi,
Yәqin etdi ki, bu dünya işi nizamsızdır,
Heç kimsәyә etibar yoxdur,-
Birisi tac sahibi,
O birisi ona möhtacdır.
Allah Leyliyә gülrəngli yanaq bәxş edib ki,
Qeys onu görəndә Mәcnun olsun.
Yusifә elә bir gözәllik verib ki,
Züleyxa dәrdә mübtәla olsun.
Әzrayә elә bir hüsnü-vәcahәt verib ki,
Vamiqi ona әsir etsin.
Bu köhnә evin vәfası yoxdur,
Onun dәrdi-qәmi, cәfası çoxdur...