Koroğlu - Koroğlu dastanı/Zərnişan xanımın Çənlibelə gəlməyi (IV hissə)

Aldı Qara paşa:
Sənə deyim, əcəm oğlu,
Oğlan, qaytar Aşqardoru.
Qoşun verər sənə yolu,
Oğlan qaytar Aşqardoru.

Aldı Həsən:
Sənə deyim, Qara paşa,
Paşa, verməm Aşqardoru.
Qoşun versə mənə yolu,
Paşa, verməm Aşqardoru.

Aldı Qara paşa:
İgid tutmaz uşaq işin,
Tutub kəsdirərəm başın,
Qurd-quşa yem olar leşin,
Oğlan, qaytar Aşqardoru.

Aldı Həsən:
Aşqardoru gətirmişəm,
Mən mətləbi bitirmişəm.
Zərnişanı götürmüşəm,
Paşa, verməm Aşqardoru.

Qara paşa gördü ki, bu pəhləvanı sözlə başa salmaq çətindi. Fikirləşdi
ki, gəl yenilməz pəhləvan Poladı isnad ver. Bəlkə qorxub Aşqardoru,
Zərnişan xanımı qaytara.

Aldı Qara paşa:
Əmr versəm Polad gələr,
Anan, bacın ağlar qalar,
Qara paşa bağrın dələr,
Oğlan, qaytar Aşqardoru.

Aldı Həsən:
Hər hadyana baxmaz Həsən,
Poladsan, paşasan, nəsən?
Min iyidə tək mən bəsəm,
Paşa verməm Aşqardoru.

Söz tamama yetdi. Meydan yenidən qızışdı. Bir tərəfdən Həsənlə
Ərəbat, o biri tərəfdən də Zərnişan xanım yenidən özlərini qoşuna
təpdilər. Qara paşa gördü ki, qoşunun başı bostan kəliyi kimi yerlə
yeksan olur.
Paşa əmr verdi ox atanlara:
– Necə olursa-olsun, əcəm oğlunu yaralı tutmalı, Zərnişanla Aşqardoru
oxdan gözləməli.
İşi belə görəndə Həsən dedi:
– Zərnişan xanım, ox atanlar namərd olar. Kişilik qeyrəti çatıb
əlbəyaxa döyüşə girməzlər. Dəmirçioğlu deyərdi ki, belə hallarda ox
məsafəsindən uzaqlaşmalı, düşməni çəkiyə çəkməli. Mən qoşunun
sağ cinahını yaracağam. Orada cinahı saxlayan sənin qardaşlarındı.
Allah ya onlara verər, ya da mənə. Aşqardoru Ərəbatın dalınca sür.
Həsən qoşunun sağ cinahını yarıb Zərnişanın altı qardaşını qanına
qəltan elədi. Qoşunun qomarğasından yenicə çıxmışdılar ki, haçabaş
ox Həsənin kürəyindən dəyib döşünün altından çıxdı. Zərnişan Aşqardoru
Ərəbata yanladı, Aşqardora acı bir qamçı çəkdi. Atlar bir göz qırpımında
yel kimi uçdular. Zərnişangil sıldırımlı bir dağ ətəyinə gəlib
çıxdılar. Zərnişan ətrafı axtardı. Böyük bir kaha tapdı. Atları kahaya
sürdü. Həsəni uvuqla atdan endirdi. Haçabaş oxun uc hissəsini qılıncla
kəsib, sümbəsini kürəyindən dartıb çıxartdı. Həsən od tutub yanırdı.
Qan çox itirmişdi. Zərnişan yasəmən saçını yaranın üstünə basıb
Həsənin başını dizinin üstünə qoydu. Həsənin bu halına dözməyən
Zərnişan yanıqlı bir bayatı çəkdi:

Əziziyəm yar qana,
Yar oxuya, yar qana.
Yaralı bir tərlanam,
Sığınmışam yarğana.

Zərnişan xanımın ürəyi soyumaqdansa, bir az da kükrədi. Aldı görək
nə dedi:

Qadir mövlam, səndən kömək dilərəm,
Həsən yaralıdı, dərman istərəm.
Neştər alıb bağrım başın didərəm,
Həsən yaralıdı, dərman istərəm.

Hər müşkül işləri bitirən sənsən,
Dinsizi imana gətirən sənsən,
Həzrəti həsrətə yetirən sənsən,
Həsən yaraılıdı, dərman istərəm.

Qara paşa susayıbdı qanına,
Ox dəyibdi, od düşübdü canına,
Necə gedim Koroğlunun yanına,
Zərnişanam, xuda, dərman istərəm.

Zərnişan dayəsindən eşitmişdi ki, dağlarda bitən kəklik otu ilə
sarıçiçəyi əzib, ərgən qız döşündəki maya ilə qarışdırıb ox, nizə, qılınc
yarası üstə qoysan, yara tez sağalar. Tez durub ətrafdan bir qalaq kəklik
otu, sarıçiçək topladı. Onları daş üzərində əzdi. Üzünü yana çevirib
turunc məmələrini büllur köynəyindən çıxartdı. Bir sıxdı heç nə gəlmədi,
iki sıxdı döşü ağrıdı, üç sıxdı döşündən qan irin kimi maya çıxdı.
Onu əzdiyi otla qarışdırıb Həsənin yarası üstünə məlhəm qoydu. Həsən
üç gün, üç gecə yuxuya getdi. Zərnişan xanım baxdı ki, budu göy
üzündə bir dəstə durna qatarı havalanıb gedir. Bir qərib-qərib ötən
durnalara, bir də başını dizi üstünə qoyduğu yaralı Həsənə baxdı. Ürəyi
qubar eylədi. Götürdü öz halını duranlardan Çənlibelə belə ismarladı:

Qatar-qatar uçan durna,
Uçuşuna qurban olum.
Cıqqaların burma-burma,
Cıqqanıza qurban olum.

Namərd mətləbə yetməsin,
Yağı sizi incitməsin,
Avazın qəmgin etməsin,
Avazına qurban olum.

Zərnişan da yarın öyər,
Bağrının başını oyar,
Çənlibelə salam deyər,
Salamına qurban olum.

Söz tamam oldu. Qəhr Zərnişanı boğdu. Ala gözlər bahar buludu
kimi sifqarıdı.
Zərnişanla Həsən kahada qalsın. İndi sizə haradan, kimdən xəbər
verim, Koroğludan. Koroğlu yatmışdı. Yuxuda gördü ki, Çınqıllı dağdadı.
Qançır olub, ağzından laxta-laxta qan gedir. Hövlənək yuxudan
oyandı. Elə bir dəli nərə çəkdi ki, elə bil göy gurulladı, ildırım çaxdı.
Bir göz qırpımında dəlilər yaraqlı-yasaqlı Koroğunun əmrinə
müntəzir dayandılar. Koroğlu sazı sinəsinə basıb dedi:

Nərə çəkdim dəlilərim oyansın,
Yaralıdı, bir Həsənim dardadı.
Qoç dəlilər yan-yörəmdə dayansın,
Yaralıdı, bir Həsənim dardadı.

Sökülsün Ağ şəhərin qalası, bürcü,
Məhv olsun, talansın paşanın tacı,
Qoymayaq paşada gərək bu borcu,
Yaralıdı, bir Həsənim dardadı.

Koroğluyam, mən bilirdim işimi,
Yaxşı yatdım, yaman gördüm duşumu,
Gərək gətirəsiz düşmən başını,
Yaralıdı, bir Həsənim dardadı.

Söz tamama yetdi. Yeddi min, yeddi yüz yetmiş yeddi dəli ata
süvar oldu. Koroğlu dedi:
– Eyvaz xan, Bəlli Əhməd, İsabalı, Halaypozan, Tüpdağıdan, Qorxuqanmaz,
Kosa Səfər! Qoşunu çəkin Ağ şəhərə. Qara paşanın yurdunda
bostan əkin. Var-dövlətinin üçdə birini şəhərin əlsiz-ayaqsızlarına
paylayın. Qalanı qənimətimizdi.
Söz Koroğlunun ağzından qurtarar-qurtarmaz dəlilər boğanaq olub
Ağ şəhərə tərəf üz qoydular.
Dəmirçioğlu, Dəli Həsən, Dəli Mehtər, Aşıq Cünun dəmir gəmirirdi.
Koroğlu baxdı ki, iş belə getsə Çənlibeldə heç kəs qalmaz. Dedi:
– Dəmirçioğlu, bu dəfə Çənlibeli Aşıq Cünunla sənə tapşırıram.
Dəli Həsən, Dəli Mehtər mənimlə gedəcəklər.
Koroğlu Çınqıllı dağ deyib Qıratın cilovunu boşaltdı. Qırat yel kimi
götürüldü. Günə bir mənzil, tey mənzil Çınqıllı dağa yetişdi. Qırat
Ərəbatın hənirtisini duydu. Ayağını yerə döyüb kişnədi. Koroğlu dedi:
– Axtarın ətrafı. Qırat boş-boşuna kişnəməz. Dəlilər Çınqıllı dağı
ələk-vələk elədilər. Bir də baxdılar ki, budu sərp qayalıqda Ərəbat,
yanında da bir at var ki, göz istəyir tamaşa eləsin. Koroğlu dəlilərlə
kahaya endilər. Baxdılar ki, bir qız Həsənin başını alıb dizi üstə,
yarasına məlhəm qoyur.
Həsən gördü ki, Koroğludu, yanında da dəlilər, dedi:
– Keç yan tərəfə, babam gəldi.
Zərnişan xanım elə bildi ki, Həsən deyir baban gəldi. Rübəndini
üzünə salıb tez Aşqardorun yəhərinə əyləşdi. Gözləri qan çanağı kimi
doldu. Siyirtmə qılınc qoşuna tərəf at sürdü, dedi:

Ağ saqqallı atam mənim,
Öldürəcəm baba, səni.
Qoymursan murada çatam,
Öldürəcəm, baba, səni.

Həsən baxdı ki, Zərnişan Koroğlu ilə cəngə girir. Yaralı-yaralı bir
təhər dirsəklənib, Bulğurlu sazı dilə gətirdi, dedi:

Sənə deyim mehribanım,
Qız ayıbdı, babam gəlir.
Sənə qurban mənim canım,
Qız, ayıbdı, babam gəlir.

Aldı Zərnişan xanım:
Məni saldın yaman oda,
Altı qardaş verdim bada,
Yaralıdı yar kahada,
Öldürəcəm, baba, səni.

Aldı Həsən:
Fələk mənə qara yazdı,
Xoş günümü necə pozdu,
Oxuduğun nə avazdı,
Qız, ayıbdı, babam gəlir.

Aldı Zərnişan xanım:
Zərnişanam, ollam dəli,
Ölləm, qoymaram irəli,
Daha sənə deməm bəli,
Öldürəcəm, baba, səni.

Zərnişan qızmış aslana dönmüşdü, dəlilər isə artıq kahanı haqlamaqda
idilər. Həsən baxdı ki, işlər şuluxdu. Zərnişan ölüb, öldürməkdən
danışır. Bir təhər ayağa qalxıb elə bir dəli nərə çəkdi ki, Çınqıllı
dağ lərzəyə gəldi.

Aldı Həsən:
Həsən bəydi, Qurdoğludu,
İgidlikdə mərd oğludu,
Bu gələn qoç Koroğludu,
Qız, ayıbdı, babam, gəlir.

Söz tamama yetişdi. Zərnişan xanım anladı ki, gələn onun babası
deyil, Həsənin babası Koroğludu. Həya edib Aşqardordan düşdü, bir
tərəfə çəkildi, üz bürüdü.
Koroğlu üzünü Dəli Həsənə tutub dedi:
– Ayə, Dəli Həsən, bu qız nə deyir? Mənim ki, qız evladım yoxdu.
Bu nə baba, baba salıb?
Həsən irəli yeridi. Qoç Koroğlu və dəlilərlə görüşüb öpüşdü, dedi:
– Ateyi mehriban! Zərnişan xanım səni anışıra bilməmişdi. Elə
bilib ki, gələn babası Qara paşadı.
Koroğlu Zərnişan xanımın alnından öpdü. Sonra da dəlilər ilə üz
qoydular Çənlibelə tərəf. Yağı qoruğuna yenicə çatmışdılar ki, baxdılar
budu, o biri tərəfdən də Eyvaz xan böyük bir karvanla Yağı
qoruğuna yaxınlaşır.
Qoşun Çənlibelə çatanda gördülər ki, Dəmirçioğlu bir məclis düzəldib,
bir məclis düzəldib, ruzigarın gözü hələ belə bir məclis görməyib.
Yeddi min yeddi yüz yetmiş yeddi dəli xanımlarla məclisdə
əyləşdilər. Koroğlu ayağa durub dedi:
– Çənlibel gəlini Zərnişan xanımın gəlişi münasibəti ilə qırx gün,
qırx gecə toy vurulsun. Gəlinin ayağına yeddi min yeddi yüz yetmiş
yeddi öyəc qurban kəsilsin. Yeddi il əksi saxlanan otaq isə təzə bəylə
gəlinə layiq bəzədilsin.
Ustadların söyləməsinə görə Aşıq Cünun bu toyu elə keçirib ki,
göz istəyirmiş tamaşa etsin.