IV əsr həkiminin məktubu üzə çıxıb

Ens.az bildirir ki, bu yaxınlarda beynəlxalq mətbuatda "Günün şəkli" başlığı ilə IV əsrdə yaşamış bir həkimin məktubu və bu məktubun məzmununu dərc olunub. Oxucularımız üçün maraqlı olacağını nəzərə alaraq, onu təqdim edirik. 

IV əsrin sonlarında Evdemon adlı şəxs Misirin Oksirinx  şəhərinə anasına, nənələrinə və həyat yoldaşı (və ya bacısı) Kir-ə ünvanlanmış  məktub yazıb. Məktub mürəkkəblə papirusda yazılmışdır. Məktubun arxasında o ünvanı da  göstərib: "xəstəxanaya verilsin" və məktubun özündə isə ona dərmanları və alətləri göndərməyi xahiş edir.  Bütün bunlardan belə görünür ki, Evdemon həkim idi.

Məktub qədim yunan dilində yazılmışdır. Budur onun tərcüməsi:

"Əziz anaya, nənələrə, eləcə də Kiraya, Evdemon salam göndərir. Fürsət tapan kimi, məktubumu sağlıqla və ruhun xeyirxah yerləşməsi ilə alacağınıza dair dua edərək sizə yazmağa tələsdim. Heraklammon gəldi və bacımız  Kira-nın xəstə olduğunu söyləyəndə narahat oldum. Ancaq hər yerdə və hər şeydə bizə kömək edən ilahi öncəgörməyə təşəkkür edirəm ki, o sağaldı! Ona bildirin ki, bacımız Kirilanın kətan paltarları hazırdır və əgər siz tərəflərə gedəcək tanış tapa bilsəm, onda al-qırmızı örtüklə və ayaqqabılarla birlikdə bu geyimləri göndərəcəyəm. Mən həmçinin naxışçı Yelenadan malları götürdüm, amma paketdə yalnız dörd kitab tapdım. Amma siz beşini göndərdiyinizi yazdınız! Heyvan piyi olan bir qab istisna olmaqla, qalan hər şeyi aldım. Qoy qardaşımız Teodor baxsın ... və aydınlaşdırsın ... piy olan qabın əvəzinə  göz balzamı olan qabı qoydu. . Mənə tuncun lövhə göndərin ki, mən yeni cərrahlıq alətlərini istehsal edə bilim, həmçinin qızdırıcı və bankalar ki, məndə beş ədədlik dəst olsun. Fərqli maddələrlə qarışdırılmış üç funt məlhəm də göndərin ... toxuyanlar da daxil ... ".

Bu siyahının son maddəsi papirusa sığmadı, buna görə Evdemon məktubu çevirdi və kənarındakı əsas mətnə yanaki olan bir neçə sətir əlavə etdi. Sonda məktub qırılır. Arxa tərəfdə ünvan sətiri qorunur: “Xəstəxanaya verin. Evdemondan. "

Göründüyü kimi, ailənin həyatı ilə bağlı məsələlər Evdemon üçün birinci yerdədir və yalnız bundan sonra o, peşə problemlərinə davam edir. Ona bunların göndərilməsini xahiş edir: cərrahi alətlərin istehsalı üçün tunc  vərəq (və ya başqa bir tərcümədə cərrahi alətlərin saxlanması üçün şarnirlərdə bükülən tunc yeşik);  qızdırıcı (ola bilsin isidici kimi bir şey idi); tibb bankları; üç kilo müxtəlif məlhəm.

Tibbi bankalarla müalicə haqqında ilk dəfə təqribən eramızdan əvvəl 1500-cü ildə Ebers papirusunda xatırlanır. Roma dövründə bu bankalar əsasən tuncdan hazırlanmışdı, baxmayaraq ki, arxeoloqlar şüşə qabları da tapırlar. Bankaların köməyilə bizim də adət etdiyimiz üsuldan başqa, o dövrün ən məşhur tibbi təcrübələrindən biri olan qanalma da  edilirdi. Bunu etmək üçün unun üçün müəyyən yerdə dərini bıçaqla çərtirdilər və sonra həmin sahəyə  bankanı qoyurdular. Bu halda onu qabaqcadan qızdırırdılar ki, soyuma müddətində bankanın daxilində hava vakuumu yaratsın. Maraqlıdır ki, Evdemon bu məktubda müxtəlif ölçülü bir neçə belə banka göndərilməsini xahiş edir, yəqin ki, bədənin müxtəlif hissələrinə qoymaq üçün onda bütöv dəst olsun.  

Afinada Asklepiya (Asklepieion of Athens) məbədində qanalma alətləri olan lövhə: Qatlanan qutuda olan skalpellər və iki tibbi banka, e.ə. 320

Məlhəmlər o zaman ən çox gözə bənzəyirdi, belə bir məlhəm collyrium adlanırdı  Collyrium), ancaq baş ağrısı və ya sızanaqlar üçün məlhəmlər də var idi. Məlhəmlərin tərkibinə müxtəlif komponentlər daxil idi: bitki cövhərləri, bal, aşılanmış minerallar, heyvanların bədən hissələri.

Məktubda Evdemon, ona beş kitabın göndərildiyini və yalnız dördünü aldığını göstərir. Bəlkə də onlar tibbi arayış kitabçaları və ya resept kitabları idi. Misirdə 1700 il əvvəl müntəzəm poçt və ya çatdırılma xidməti yox idi: bütün məktublar və bağlamalar xidmətçiylə və ya ilk fürsətlə göndərmək lazım idi. Şəxsi papirus məktublarında paltar, sənəd, pul, dərman və ya kitab göndərmək xahişlərinə  tez-tez rast gəlinir.

Evdemon haqqında, ailəsi və xəstəxanası haqqında heç bir şey bilmirik (bu evdə özəl bir təcrübə ola bilərdi, bəlkə də bir ailə ola bilər), özü də papiros məktubunda yazdıqlarından başqa. Haradan o yazır? Niyə o öz ailəsindən uzaq oldu? Niyə ona tibbi cihazları və materialları göndərməyi xahiş edir? Məktubla papirus on minlərlə başqa papirus sənədiylə birlikdə - şəxsi məktublar, borc qəbzləri, qədim qədim yunan ədəbiyyatının əsərlərinin qırıntıları və s . Oksirinx xarabalıqlarlarında XX əsrin başlanğıcında tapıldı Papirus fraqmentləri arasında tibbi mətnlər də var: həkimlərin hesabatları və şəhadətnamələri, məlhəm reseptləri, dərsliklər, oftalmologiya üzrə arayış kitabçaları, Hippokrat andı olan papirus və tibbi sənətə dair müxtəlif esse parçaları.

Evdemon məktubunu qədim yunan dilində yazıb,  görünür, o, Misirin yunan əhalisinə aid idi. Bu zaman Misir artıq bir neçə yüzillik Roma əyaləti idi. Ancaq  daha əvvəl - Evdemondan təxminən 800 il qabaq, ölkə makedoniyalılar və yunanlardan ibarət böyük bir ordu gətirən Böyük İskəndər tərəfindən fəth edilmişdi. Misirə yunan mədəniyyətini gətirdilər və sakinlərinin əksəriyyətinin yunan olduğu yeni şəhərlər qurdular. unan dili Misirdə həmçinin yuxarıdan yayılırdı — Ptolemeylərin və məmurların idarə edən sülaləsinin dili kimi.

Qədim Misir öz tibbiylə antik dünyada məşhur idi. Dünyadakı ilk tibbi risalələr - xəstəliklərin müalicəsi üçün təlimatlar bizə qədim Misir dilində hiyeratik yazı ilə yazılmış papirus lövhələrində gəlib çatıb: məsələn, Edvin Smit papirusu (e.ə. 17-ci əsr), Ebers papirusu (e.ə. 16-cı əsr) və Bruqş papirusu (Brugsch Papyrus  e.ə. XIV - XIII əsrlər). Misir həkimlərinin ənənələri nəsildən-nəslə ötürüldü və Ptolemey və Roma dövründə də davam etdi. Evdemon, çox güman ki, Misir elementlərini özündə birləşdirən Yunan-Roma tibb ənənəsinin nümayəndəsi idi.

Mənbə: med-history.livejournal.com