Birləşmiş Millətlər Təşkilatı — 1945-ci ildə yaradılmış dövlətlərarası beynəlxalq təşkilatdir. Hazırda…
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, BMT (ing.United Nations Organization, UNO) — 1945-ci ildə yaradılmış dövlətlərarası beynəlxalq təşkilatdir. Hazırda 193 ölkə bu təşkilatın üzvüdür.Vatikan BMT-nin üzvü deyil.
BMT-nin qərargahı Nyu-Yorkşəhərindədir. Əsas vəzifəsi beynəlxalq sülhü və təhlükəsizliyi qorumaq və möhkəmlətmək, dövlətlər arasında əməkdaşlığı inkişaf etdirməkdir.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı İDM-dən sonra, beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin qorunub saxlanılması, millətlər arasında dostluq əlaqələrinin inkişafı və sosial tərəqiyyə yardım, insan həyatının və hüquqlarının müdafiəsi səviyyəsinin yüksəldilməsi məqsədilə yaradılmışdır.
BMT-nin Nizamnaməsi 1945-ci il 26 iyunda San-Fransisko konfransında 50 dövlətin nümayəndəsi tərəfindən imzalandı və 1945-ci il 24 oktyabrda qüvvəyə mindi.
BMT-nin əsas orqanları BMT Baş Məclisi, BMT Təhlükəsizlik Şurası, İqtisadi və İctimai Şura, Qəyyumluq Şurası, Beynəlxalq Məhkəmə və Katiblikdir. Azərbaycan Respublikası 1992-ci ildən BMT-nin üzvüdür.
Üzv ölkələr öz aralarında BMT-nin Nizamnaməsinin - onların dünya birliyinin üzvləri kimi hüquq və vəzifələrini müəyyənləşdirən beynəlxalq müqavilənin prinsipləri ilə əlaqələnirlər.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı aşağıdakı qurumlardan ibarətdir:
- Altı əsas orqandan ibarət olan BMT-nin özü: Baş Assambleya, Təhlükəsizlik Şurası, İqtisadi və Sosial Şura, Hamilik Şurası, Beynəlxalq Məhkəmə və Katiblik. Niderlandın Haaqaşəhərində yerləşən Beynəlxalq Məhkəmədən başqa, digər qurumlar Nyu-Yorkda, BMT-nin Mərkəzi idarələrində yerləşirlər.
- BMT-nin Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı (UNESCO), BMT-nin Uşaq Fondu (UNICEF), BMT-nin İnkişaf Proqramı (BMTİP) və BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı (BMTQAK) kimi inkişaf, humanitar yardım və insan hüquqlarının müdafiəsi sahələrində fəaliyyətləri həyata keçirən ixtisaslaşmış təşkilatlar.
Məqsədləri
- münаqişələrin sülh yоlu ilə tənzimlənməsi və kоllеktiv tədbirlər qəbul еtməklə bеynəlхаlq sülhün və təhlükəsizliyin qоrunub sахlаnmаsı;
- хаlqın özünüdərkеtmək və bərаbərlik prinsipinə hörmət еtmək əsаsındа ölkələr аrаsındа dоstluq münаsibətlərinin inkişаf еtdirilməsi;
- bеynəlхаlq humаnitаr, mədəni, sоsiаl, iqtisаdi хаrаktеrli prоblеmlərin həllində bеynəlхаlq əməkdаşlığı həyаtа kеçirmək, bеynəlхаlq iqtisаdi təşkilаtlаr bütün insаnlаrа hеç bir fərq qоymаdаn аzаdlıq, insаn hüquqlаrınа hörmət və оnun gеnişləndirilməsi;
- müхtəlif ölkələrin rаzılаşmаsı üzrə; bu məqsədlərə çаtmаğа yönəldilmiş mərkəzi оrqаnın funksiyаlаrının yеrinə yеtirilməsi.
Prinsipləri
- Onun bütün üzvlərinin bərаbərliyi;
- Nizаmnаmə üzrə qəbul еdilən öhdəçiliyi vicdаnlа yеrinə yеtirmək;
- Bеynəlхаlq münаsibətlərin sülh vаsitəsi ilə həll еdilməsi;
- Bеynəlхаlq münаsibətlərdə bir ölkənin digər ölkəyə güc tətbiq еtməsindən imtinа еtmək;
- Bu prinsipləri qəbul еtməklə bütün hərəkətlərdə təşkilаtın bütün üzvlərinə köməklik göstərmək;
- Bеynəlхаlq sülhü və təhlükəsizliyi təmin еtmək;
- BMT-nin üzvü оlmаyаn dövlət BMT-nin prinsiplərinə uyğun оlаrаq lаzım gələrsə hər şеyi təmin еtməlidir;
- Dövlətlərin dахili işlərinə qаrışmаmаq;
- İnsаnlаrın əsаs hüquq və аzаdlıqlаrınа hörmət еtmək;
- Xаlqlаrın özünüidаrə еtməsi və bərаbər hüquqlu оlmаsı;
- Əməkdаşlıq və tərksilаh.
Üzv dövlətlər
14 iyul 2011-ci il tarixinə, Cənubi Sudanın BMT-yə üzv qəbul edilməsi ilə təşkilatın üzvlərinin sayı 193-ə çatdı .
BMT-nin ixtisaslaşmış təşkilatları
- Beynəlxalq Əmək Təşkilatı(BƏT)
- BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı(FAO)
- BMT-nin Təhsil, Elm və Mədəniyyət məsələləri üzrə Təşkilatı(YUNESKO)
- Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı(ÜST)
- Dünya Bankı(DB)
- Beynəlxalq Valyuta Fondu(BVF)
- Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatı(ICAO)
- Narkotiklər və Cinayətkarlıq üzrə İdarə(UNODC)[3]
- Ümumdünya Poçt İttifaqı(ÜPİ)
- Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqı(BTİ)
- Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatı(ÜMT)
- Beynəlxaq Dənizçilik Təşkilatı(BDT)
- Beynəlxalq İntellektual Mülkiyyət Təşkilatı(WIPO)
- Beynəlxalq Kənd Təsərrüfatının İnkişafı Fondu(IFAD)
- Sənaye inkişafı üzrə Birləşmiş Millətlərin Təşkilatı(YUNİDO)
- Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlıq(UNHCR)
- Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentlik(AEBA)
BMT Baş Katibi
Katibliyə BMT Təhlükəsizlik Şurasının tövsiyəsi ilə beş il müddətinə Baş Assambleya tərəfindən seçilən Baş Katib rəhbərlik edir. Onun 2 dəfə seçilmək hüququ vardır.
|
№ |
Soyadı və adı |
Ölkə |
Səlahiyyətin başlanğıcı |
Səlahiyyətin sonu |
|
|
1 |
Trüqve Halvdan Li (Trygve Halvdan Lie) |
Norveç(Qərbi Avropa) |
2 fevral 1946 |
10 noyabr1952 |
|
|
2 |
Daq Hammarşeld(Dag Hammarskjöld) |
İsveç (Qərbi Avropa) |
10 aprel1953 |
18 sentyabr1961 |
|
|
3 |
U Tan (ဦးသန့်) |
Birma(Asiya) |
30 noyabr1961 |
1 yanvar1972 |
|
|
4 |
Kurt Valdhaym(Kurt Waldheim) |
Avstriya(Qərbi Avropa) |
1 yanvar1972 |
1 yanvar1982 |
|
|
5 |
Havyer Peres de Kuelyar (Javier Pérez de Cuéllar Guerra) |
Peru(Cənubi Amerika) |
1 yanvar1982 |
1 yanvar1992 |
|
|
6 |
Butros Butros Qali (بطرس بطرس غالي) |
Misir (Afrika) |
1 yanvar1992 |
1 yanvar1997 |
|
|
7 |
Kofi Annan (Kofi Annan) |
Qana(Afrika) |
1 yanvar1997 |
1 yanvar2007 |
|
|
8 |
Pan Gi Mun (반기문) |
Koreya Respublikası(Asiya) |
1 yanvar2007 |
5 oktyabr2016 |
|
|
9 |
Antoniu Quterreş(António Guterres) |
Portuqaliya(Avropa) |
5 oktyabr2016 |
hal hazırda vəzifədədir |
Üzvlük haqqının hesablanması
BMT-yə üzvlük haqqında əsas prinsip ölkənin ödəmə qabiliyyətinin vəziyyətidir. Hər ölkə ümumi daxili məhsulunun həcminə uyğun ödəniş edir.
Şərhlər
Şərhləri göstər Şərhləri gizlət