20 oktyabr - Azərbaycanda Energetiklər Günüdür

Oktyabrın 20-si Azərbaycanda Energetiklər Günüdür.

AZƏRTAC xəbər verir ki, on dörd ildir ki, Azərbaycan energetikləri öz peşə bayramları gününü iftixarla qeyd edirlər. Bu gün ölkəmizin həyatında xüsusi əhəmiyyət kəsb edən əlamətdar bir hadisə ilə bağlıdır: 37 il əvvəl, 1981-ci il oktyabrın 20-də “Azərbaycan” İstilik Elektrik Stansiyasının (İES) birinci enerji bloku ulu öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü və bilavasitə rəhbərliyi ilə istifadəyə verilib, bununla da Azərbaycan energetikasının inkişafında yeni bir mərhələnin əsası qoyulub. Prezident İlham Əliyevin 2004-cü il 13 oktyabr tarixli Sərəncamı ilə həmin tarixin ölkəmizdə Energetiklər Günü kimi təsis edilməsi isə milli energetika salnaməmizin daha bir parlaq səhifəsi, ölkə rəhbərliyinin bu sahədə çalışan insanların fədakar əməyinə verdiyi böyük dəyərin ifadəsidir.

Ümummilli lider Heydər Əliyev Azərbaycana rəhbərlik etdiyi bütün dövrlərdə respublikamızın energetika kompleksinin, o cümlədən elektrik enerjisi sisteminin inkişafına xüsusi diqqət yetirib, bu sahədə misilsiz işləri görüb. Ulu Öndərin müəyyənləşdirdiyi və hazırda Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla həyata keçirilən sosial-iqtisadi islahatlar Azərbaycanın güclənməsinə və qüdrətlənməsinə yönəlib. Dövlət başçısının təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə iqtisadiyyatın bütün sahələri, o cümlədən elektrik energetikası üzrə mükəmməl proqramlar qəbul edilərək reallaşdırılıb. Həmçinin “Azərbaycan Respublikasında kommunal xidmətlərin (elektrik və istilik enerjisi, su və qaz) inkişafına dair Strateji Yol Xəritəsi”nin Tədbirlər Planına uyğun olaraq, yaxın və uzaq perspektivdə nəzərdə tutulmuş vəzifələrin icrası ilə bağlı müvafiq işlər davam etdirilir, eyni zamanda, enerji sisteminin müasirləşdirilməsi nəzərdən keçirilir.

Bütün bu uğurların və görülən işlərin nəticəsi olaraq Dünya İqtisadi Forumunun tamamilə yeni metodologiya əsasında hazırlanan Qlobal Rəqabətlilik Hesabatına görə, Azərbaycan əhalinin elektrik enerjisi ilə təchizatı səviyyəsinə görə maksimal 100 faiz bal almaqla dünyada ilk pilləyə yüksəlib.

2004-cü ilə qədər Azərbaycanda cəmi 9 elektrik stansiyası mövcud olub və onların ümumi potensialı 3900 meqavata bərabər idi. Son 14 ildə isə respublikada məqsədyönlü investisiya qoyuluşu sayəsində ümumi generasiya gücü 2500 meqavata çatan 30-dan çox elektrik stansiyası istifadəyə verilib. Beləliklə, hazırda respublikanın elektroenergetika sistemində ümumi gücü 6000 meqavatdan çox olan 38 elektrik stansiyası fəaliyyət göstərir. Onlardan 16-sı istilik elektrik stansiyası, 12-si su elektrik stansiyası, 6-sı kiçik su elektrik stansiyası, biri hibrid tipli elektrik stansiyası və 3-ü günəş elektrik stansiyasıdır.

Təkcə bu ay Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə Xızı rayonunun Yeni Yaşma və Şurabad qəsəbələrinin ərazisindəki 50 meqavatlıq “Yeni Yaşma” Külək Elektrik Parkının açılışı olub, Lerik rayonunda gücü isə 16,5 meqavat olan elektrik stansiyası istismara verilib.

Bu ilin doqquz ayında Azərbaycanda 17 milyard 194,3 milyon kilovat/saat elektrik enerjisi istehsal olunub. Ondan əmtəəlik 16 milyard 535,3 milyon kilovat/saat elektrik enerjisi alınıb ki, bunun da 15 milyard 48,4 milyon kilovat/saatı istilik elektrik stansiyalarının, 1 milyard 422,3 milyon kilovat/saatı su elektrik stansiyalarının, 31,9 milyon kilovat/saatı küləklə işləyən stansiyaların, 31,7 milyon kilovat/saatı isə günəş enerjisi ilə işləyən stansiyaların payına düşür.

Elektrik enerjisinin istehsalı üçün müvafiq infrastrukturun inkişafı, o cümlədən yeni elektrik stansiyalarının inşası hazırda da prioritet olaraq qalır. İlin sonunadək “Şimal-2” elektrik stansiyasının istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulur, bu da ölkənin enerji sisteminə əlavə 400 meqavat enerji verəcək.

Eyni zamanda, ölkənin enerji sistemində çox ciddi islahatlar aparılır. Yaxın gələcəkdə bu sahəyə əlavə vəsait ayrılacaq ki, həm generasiya güclərinin yaradılması, ötürücü xətlərin, yarımstansiyaların tam dayanaqlılığı təmin edilsin. Eyni zamanda, mövcud stansiyaların generasiya güclərinin artırılması da nəzərdə tutulur.

Bu gün elektrik enerjisinə tələbatını tam ödəyən Azərbaycan özünün karbohidrogen resursları ilə yanaşı, elektrik enerjisinin də ixracatçısına çevrilib. Rusiya, Gürcüstan, Türkiyə və İranla elektrik enerjisi üzrə əməkdaşlıq formatında ixracatçı və tranzit ölkə kimi Azərbaycanın rolu genişlənib. 2007-ci ildən başlayaraq qonşu dövlətlərə elektrik enerjisi ixrac edən Azərbaycan Şərq-Qərb və Şimal-Cənub enerji dəhlizləri vasitəsilə ilkin təbii enerji (neft, qaz) ixracı ilə yanaşı, yüksək texnoloji enerji növü olaraq elektrik enerjisini də Avropa, Rusiya və İran istiqamətlərində ötürür. Belə ki, cari ilin 9 ayında Azərbaycandan 1 milyard 266 milyon 198 min kilovat/saat elektrik enerjisi ixrac olunub. Ötən ilin analoji dövründə isə bu göstərici 812 milyon 338 min kilovat/saat idi. Beləliklə, elektrik enerjisi ixracı ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 1,5 dəfədən çox artıb. Hesabat dövründə ixrac olunan elektrik enerjisinin dəyəri isə 59 milyon 637 min ABŞ dolları təşkil edib.

Hazırda Azərbaycan, Rusiya və İran enerji sistemlərinin birləşdirilməsinin texniki-iqtisadi əsaslandırılması layihəsinin ümumi modelinin və əsas aspektlərinin razılaşdırılması məsələsi müzakirə olunur. Üç ölkənin birləşdirilmiş enerji şəbəkəsində elektrik enerjisi ticarətinə dair konkret təkliflər hazırlanması sürətlənir və 2019-cu ildə İrana sınaq rejimində elektrik enerjisi göndərilməsi imkanı nəzərdən keçiriləcək.

Göründüyü kimi, Rusiya-Azərbaycan-İran arasında enerji dəhlizinin yaradılması üçün zəruri texniki və siyasi vəziyyət qənaətbəxşdir və bu dəhlizin üstünlükləri Azərbaycanın iki qonşu ölkə arasında körpü rolunu möhkəmləndirmək, elektrik enerjisinin tranziti, digər ölkələrlə enerji mübadiləsi, yeni elektrik enerjisi bazarlarının yaranmasını təmin etməkdən ibarətdir. Həmçinin Azərbaycan-Gürcüstan-Türkiyə elektrik enerjisi verilişi dəhlizi yaradılaraq, Qərbi Avropa ölkələri ilə enerji mübadiləsinin təşkili istiqamətində də mühüm tədbirlər həyata keçirilib.

Naxçıvan Muxtar Respublikada enerji təhlükəsizliyi baxımından görülən irimiqyaslı işlər öz bəhrəsini verib. Enerji təsərrüfatında müasir infrastruktur yaradılıb, enerjinin istehsalından istehlakınadək yeni texnologiyaların tətbiqinə nail olunub.

Hazırda Naxçıvanda enerji təhlükəsizliyi daha çox alternativ və bərpaolunan enerji mənbələri hesabına təmin edilib. Muxtar respublikanın daxili imkanları hesabına istifadəyə verilən və əksəriyyəti hidroelektrik stansiyaları və regionda ən böyük Günəş Elektrik Stansiyası olan güc mənbələri əhalinin məişət ehtiyaclarının, eləcə də sənaye və kənd təsərrüfatının tələbatını tam şəkildə ödəməyə imkan yaradıb. 87 meqavat gücündə Naxçıvan Modul Elektrik Stansiyası, 22 meqavat gücündəki Naxçıvan Günəş Elektrik Stansiyası, Heydər Əliyev Su Anbarı üzərindəki 4,5 meqavatlıq su elektrik stansiyası, 22 meqavatlıq Biləv, 20,5 meqavatlıq “Arpaçay-1” və 1,4 meqavatlıq “Arpaçay-2” Su Elektrik stansiyaları ilə yanaşı, tikinti işləri davam etdirilən, layihə gücü 36 meqavat olacaq Ordubad Su Elektrik Stansiyası və texniki-iqtisadi cəhətdən əsaslandırılması aparılan 14 meqavat layihə güclü Tivi və 3,5 meqavat layihə güclü Qazançı Su Elektrik stansiyaları, habelə Culfa rayonu ərazisində tikintisinin texniki-iqtisadi əsaslandırılması aparılan külək elektrik stansiyası muxtar respublikanın enerji potensialının gələcəkdə daha da artması üçün görülən işlərdəndir.

Bu gün Naxçıvanın böyük elektrik enerjisi potensialı var. Belə ki, Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Energetika Xidmətinin istismar sahəsinə daxil olan elektrik stansiyalarının ümumi qoyuluş gücü ümumilikdə 239,4 meqavat təşkil edir. Həmçinin cari ilin 6 ayında bu elektrik stansiyalarında 195 milyon 675 min 789 kilovat-saat elektrik enerjisi istehsal edilib ki, bu enerjinin də 44,93 faizi su elektrik stansiyalarının, 8,84 faizi isə Naxçıvan Günəş Elektrik Stansiyasının payına düşüb.

Qeyd edək ki, ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində cəmi bir elektrik stansiyasının ümidinə qalmış Naxçıvanda enerji qıtlığının iqtisadiyyatı iflic vəziyyətə salması sosial-mədəni həyata da ciddi təsir göstərirdi. Ona görə də enerji təhlükəsizliyinin təmin olunması baxımından elektrik enerjisinin istehsalı, onun itkisiz nəqli və qənaətlə işlədilməsi məsələlərinə kompleks şəkildə yanaşılır.

Ölkədə alternativ və bərpaolunan enerji mənbələrinin inkişafı da daim diqqətdə saxlanılır. 2020-ci ilədək alternativ və bərpaolunan enerji mənbələrinin ümumi enerji balansındakı payının 20 faizə çatdırılması nəzərdə tutulur. Azərbaycanda enerji potensialı günəş enerjisi üzrə 50 meqavat, külək enerjisi üzrə 350 meqavat, biokütlə üzrə isə 20 meqavat həcmində müəyyən olunub. Bu sahələrə təxminən 1 milyard 40 milyon manat investisiyanın sərf olunması planlaşdırılır. 

2030-cu ilədək isə Azərbaycanda bərpaolunan enerji mənbələrinin ümumi həcminin 30 faizə çatdırılması planlaşdırılır.