Ahmedi - İskendername/501-600

501. Bu sebebden işi tutmışken nizâm
Nâ-gehân bozıldı olmadı temâm

502. Ol kırânda yaradıldı Âdem dahı
Ol kırânda oldı hem âlem dahı

503. Lâ-cirem her iş hem-ân k’olur temâm
‘Âlem ü âdemde bozılur nizâm

504. Dünyadan kimse murâd almış degül
Kimsenüñ işi temâm olmış degül

505. Pes didiler kim bu meymûn-ahteri
İdiser Hak şark u garbuñ serveri

506. Yidi İklîmi müsahhar kılısar 
Cânları kendüye çâker kılısar

507. İster-iseñ şarkdan tâ-hadd-i garb
Kalmaya yir k’anda bu kılmaya harb

508. Çünki koya başına Cem bigi tâc
Ala Dârâ bigi biñ hândan harâc

509. Kanda k’ola kılıcı Dahhâk-fer
Bulmaya Cemşîd orada zafer

510. İy ki niçe Behmen ü İsfendiyâr
Olısar bunuñ katında bende-vâr

511. Feylekûs oldı bu sözden şâd-mân
Virdi tâli’ tutana genc-i girân

512. Genc anuñ-çundur ki anı vireler
Yohsa anı renc-ile niçün direler

513. Pes yidi gün îd itdi ol nâm-ver
Virdi yohsullara bî-had sîm ü zer

514. Düzdi bir meclis ki Zühre rengini
Görüben bırakdı elden çengini

515. Olup Eflâtûn-ıla Bukrât şâd
Virdiler ol gün aña İskender ad

516. Çünki hükm olmışdı ol ferruh-piser
Yüriyiben şark u garbı tutısar

517. Herbirine şark-ıla garbuñ Arab
Karn komışdı kelâmında lakab

518. Dahı dirler çünki togdı ol bahtiyâr
İki gîsûsı var-ıdı tâb-dâr

519. Karn-gîsûdur bu-y-ıdı bir sebeb
K’aña Zü’l-Karneyn urdılar lakab

520. Buldılar bir dâye aña hûb-rûy
Nîg-hulk u ca’d-zülf ü müşg-bûy

521. Ten-dürüst ü pâk-asl u nev-cüvân
Hûb-tab’u nîg-rây u hurde-dân

522. Altı yıl âyîn-ile ol şâh-zâd
Terbiyet buldı vü lâyık bûd u zâd

523. Yidisinde âgâz itdi ol nâm-ver 
Tâ ki ögrene Ârestûdan hüner

524. Hikmetüñ aksâmına itdi şürû’
Bildi cümle ger usûl ü ger fürû’

525. Añlayup ilm-i İlâhîden habar
Eyledi kısm-ı tabâyi’de nazar

526. Hem riyâzet ilmini bildi temâm
Cümle asl u fer’-ile ol nîg-nâm

527. Hem amelden ilm-i menzil hem siyer
Hem siyâsetden key añladı haber

528. Oldı on yaşında ol bir feylesûf
Kim felek esrârına buldı vukûf

529. Şöyle eşyâyı kemâhî añladı
K’anı üstâdı Arestû tañladı

530. Hendese-eşkâl-ıla çün kıldı farz
Yiri gögi bildi cev cev tûl u arz

531. Tıbda hem bahs itdi ol Bukrât-ıla
Dahı Eflâtûn u hem Sokrât-ıla

532. Çünki on yaşadı ol gîtî-fürûz
Tazı atlar istedi vü bâz u yûz

533. Sayd u atlanmak nicedür bildi bes
İlm-i tîr ögrenmege kıldı heves

534. Oldı ol san’atda şöyle kim kader
Kılur-ıdı okı zahmından hazer

535. Çünki alurdı eline evvel kemân
Kaçar-ıdı okı sehminden gümân

536. Çünki onbiş yaşına irişdi şâh
Feylekûsa irdi fermân-ı İlâh

537. Gerçi kim ola kişi mîr-i ecel
Zûd-mîr olur çün irişe ecel

538. Teng görindi aña işbu fenâ
Tengdür hod bî-gümân dâr-ı fenâ

539. Emn var sanma bu yirde iy ulu
Kim ecel korkusı-durur toptolu

540. Şem’ bigi kamuyı eritdi bu bîm 
Ne nebî buldı aña çâre ne hakîm

541. Kamusı bu mihnet-ile öldiler
Tünd-bâd-ı kahr-ıla hâk oldılar

542. Kimsene bu derde dermân bulmadı
Çâresin kimse bu derdüñ bilmedi

543. Bulınur her ukdeye müşkil-güşây
İdemez bu ukdeyi hal hîç-rây

544. Hîç kimsene varamaz uhdeye
Kim küşâyiş bula işbu ukdeye

DÂSİTAN-I VEFÂT-I FEYLEKÛS VE İBTİDÂ-YI ZUHÛR-I İSKENDER-İ ZÜ’L-KARNEYN

545. Feylekûs öldi vü Zü’l-Karneyn şâh
Rûm iklîmine oldı pâdişâh

546. Rây-ıla Rûmı müsahhar eyledi
Begleri kendüye çâker eyledi

547. Devletüñ ser-mâyesidür hüsn-i rây
Rây-durur bî-gümân zıll-ı hümây

548. Rây-ıla olur her kişi kim ola şâh
Râydur ârâyiş-i taht u külâh

549. Nakz idüp halk Dârâ ahdini
Muhkem itdiler Sikender akdini

550. Kamu anuñ-ıla hem-ahd oldılar
Sankim ol şîr ü bular şehd oldılar

551. Çünki gördiler Sikender lutfını
Kodılar Dârâyı añup unfını

552. Lutfıl’olsa tâ’ata var i’tibâr
Unf-ıla oldukda kalmaz pâyidâr

553. Kamu halka sen gerek lutf idesin
Lutf varken hayf kim unf idesin

554. Kul olur lutf-ıla âzâde kişi
Unf-ıla âsîlıg olur kul işi

555. Kankı iş kim unf-ıla hâsıl olur
Unf çün götrile ol zâyil olur

556. Unfı ol vaktın gerek ide kişi 
Kim anuñ lutf-ıla bitmeye işi

557. Bir melik kopdı Sikender kim bu Rûm
Hâtemine oldı nerm eyle ki mûm

DER-TEMSİL VE HÂTİME-İ DÂSİTÂN

558. Akl Arestû nefs Zü’l-Karneyndür
Rûh mülk-i Rûm iy deryâ-yı dür

559. Nefsüñi eger akluñ te’dîb ide
İlm-ile ahlâkuñı tehzîb ide

560. Her ne kim işler-iseñ meşkûr ola
Mülk-i rûh ucdan uca ma’mûr ola

561. Kâbil eyle nefsi akluñ pendine
Cânuñı düşürme şehvet bendine

562. Nefsdür kim sini yilter kül-hene
Akldur kim sini iltür gül-şene

563. Kim Sikender-vâr olasın nîg-baht
Kuds mülkinde bulasın tâc u taht

564. Sen eger ol tâc u tahtı bulasın
Aybını bu mülk ü bahtuñ bilesin

565. Kim bu fânîdür ü bes endek-bekâ
Ol-durur bâkî k’aña irmez fenâ

566. Nesne ki ardınca fenâ ola anuñ
Mihnetidür bî-gümân cân u tenüñ

567. Mihnet-ile kişi ne lezzet bula
Mihnet olan yirde ne râhat ola

568. Her ne kim katuñda ol ni’met-durur
Çün bekâsı yok saña nıkmet-durur

569. Her vücûduñ k’âhiri ola adem
Varlıgından ehl-i akl urmaya dem

570. AHMEDÎ’nüñ ger sözin işidesin
Kendüzüñe devleti iş idesin

571. Kim sözi anuñ kamu cândan gelür
Her ne kim eydürse irfândan gelür

572. Hâtırı anuñ melâyık câmıdur
Her ne söz kim diye Hakk ilhâmıdur 

573. Ger anuñ sözi-y-le idesin amel
Hergiz işüñde bulınmaya halel

574. Bî-halel gerek-durur k’ola her iş
Koma işüñde halel hergiz düriş

DÂSİTÂN-I CÜLÛS-I İSKENDER BE-RAHT-I PÂDİŞÂHÎ-VE SIFAT-I ŞİRİN

575. Sûz-ile düzet mugannî sâzuñı
Râst it her perdede âvâzuñı

576. Nagme-sâz olup nüvâda söylegil
Cümle uşşâkı muhayyer eylegil

577. Çün Sikender oldı Rûma pâdişâh
Dürlü gevherden düzetdi tâc-gâh

578. Mâl dökdi vü hazîne eyledi cem’
K’ide Rûma düşmen olanları kam’

579. Pes te’emmül itdi rûşen-rây-ıla
Kim n’ide kim baht pâ-ber-cây ola

580. Neyleye k’artura mâl u devletin
Dilegince ide mülki besţatin

581. Cem’ itdi bir yire ‘âkılları,
Feylesûf u kârdân fâżılları

582. Tâ bulara sora ‘âlem hâlini
Bile bu mâl u sipihr ahvâlini

583. Dahı anlardan işide dürlü pend
Ola ol pendi dutıban sûd-mend

584. İşbu âlem hâlini her kim bile
Ni’met-i ukbîyi oldur kim bula

585. Her ne âkıllar ögüdüni duta
Dünyi kaygusından olmaya dü-tâ

SÜVÂL-İ İSKENDER EZ-HÜKEMÂ Kİ ASL-I ÂLEM-İ Çİ-BÛD

586. Pes Arestû geldi ol Bukrât-ıla
Dahı Eflâtûn u hem Sokrât-ıla

587. Didi bunlara ki iy erkân-ı mülk 
Kim kamu tendür ü sizsiz cân-ı mülk

588. Cümle eşyâyı kemâhî bildüñüz
Kamu müşkil ukdeyi hal kılduñuz

589. İlm ü hikmetde çü koduñuz kadem
Bildüñüz nedür hudûs-ıla kıdem

590. Çünki mevcûdâtı kısmet kılduñuz
Mümkin ü vâcib ne-durur bildüñüz

591. Bildüñüz cevher nedür nedür araz
Âferînişden ne nesnedür garaz

592. Añladuñuz âkıl u ma’kûl ne
Bildüñüz illet ü nedür ma’lûl ne

593. Mümkinâtuñ mâddesin çünkim ayân
Bildüñüz idüñ baña cümle beyân

594. Diñ bu sûretler heyûlâsı nedür
Hem bu illetlerden ûlâsı nedür

595. Ne-y-idi bu âlemüñ aslı diñiz
N’olısar hem cüzvi vü külli diñiz

CEVÂB-I HUKEMÂ SÜVÂL-İ İSKENDER-RÂ

596. Did’Arestû şâha kim iy şehriyâr
Bil ki kamu nesnenüñ aslı-y-dı nâr

597. Kamu nesne andan oldı ibtidâ
Aña döner girü irse intihâ

598. Orada kim aslı od ola anuñ
Râhatı nice ola cân u tenüñ

599. Didi pes Bukrât kim asl-ı hayât
Çün hevâdur andan oldı kâyinât

600. Aslda çün kamu bâd-ıdı hemîn
Cümle anuñ-çun soñra bâd olur yakîn