Yer kürəsində əhali sayı 2064-cü ildə pik həddə çatacaq

Eyni zamanda, 2100-cü ilə qədər insanların sayı azalmağa başlayacaq, tədqiqat göstərir.

Ens.az saytı bildirir ki, 2020-ci ilin iyununa olan məlumata görə, Yer kürəsində 7809.320.722 nəfər yaşayır. Yaxın 50 ildə sayımız nə qədər olacaq? Və ya əsrin sonuna qədər? "The Lancet" də dərc olunan "2007-2100-cü iklər üzrə 195 ölkə və ərazilər üzrə əhalinin doğum, ölüm, miqrasiya və sayına dair ssenarilər" adlı araşdırmada bu və digər suallara cavab verməyə çalışılıb. 

 "Əhali sayının potensial modellərinin dərk edilməsi yaş strukturu, resurslara olam tələbat və tibbi yardımla bağlı dəyişikliklərin proqnozlaşdırılması və planlaşdırılması üçün həlledici əhəmiyyətə malikdir. Doğum sayının modelləşdirilməsi gələcək əhalinin sayının qiymətləndirilməsində açar rolunu oynayır, lakin bu, qeyri-müəyyənlik və ayrı-ayrılıqda qiymətləndirmə metodologiyalarını əhatə edir və qlobal əhali proqnozlarında fərqlərə səbəb olur. Əhali sayının və yaş strukturunun dəyişməsi bir çox ölkələrdə dərin iqtisadi, sosial və geosiyasi nəticələrə səbəb ola bilər. 

Biz ölüm faizinin, doğum sayının, miqrasiyanın və əhalinin proqnozlaşdırılmasının yeni metodlarını hazırladıq", — amerikalı alimlər yazırlar.

Ölüm faizinin, doğum sayının və miqrasiyanın ssenarilərini kombinasiya edərək, onlar referent və alternativ ssenarilərdə planetdə insanların sayının modelini hazırladılar. Onların sözlərinə görə, 2064-cü ilə qədər Yer kürəsinin əhalisi ən yüksək həddə çatacaq: 9,73 milyard (etalon ssenarisi). Həm də bundan sonra göstəricilər aşağı düşməyə başlayacaq və 2100-cü ilə qədər planet artıq 8,8 milyard insanın yaşadığı yer olacaq.

Maraqlıdır ki, daha  əvvəl BMT 2030, 2050 və 2100-cü illərdə dünyada müvafiq olaraq 8,5 milyard, 9,7 milyard və 10,9 milyard insanın olacağını proqnozlaşdırmışdı. BMT məlumatları ilə yeni araşdırma arasındakı fərq doğuş nisbətindədir: sabit əhali üçün sözdə əvəzetmə nisbəti bir qadına 2,1 uşaq təşkil edir. BMT-nin məlumatına görə, bu gün doöuş faizi aşağı olan ölkələrdə bu rəqəm orta hesabla təxminən 1.8 uşağa yüksəlir. Bununla belə, amerikalı alimlər qeyd edirlər ki, qadınlar təhsil və karyeraya daha çox maraq göstərdikləri üçün orta hesabla 1,5 uşağa sahib olmağı üstün tuturlar. Buna görə, bu günə qədər müşahidə edilən dünya əhalisinin qlobal artımı, hadisələrin inkişafı üçün ən çox ehtimal olunan ssenari olaraq tezliklə dayanacaq. 

Beləliklə, əsrin sonuna qədər İspaniya, Polşa, İtaliya, Portuqaliya, Tailand, Yaponiya və Cənubi Koreyanı əhatə edən 20-dən çox ölkədə sakinlərin sayı iki dəfə azalacaq, Çində isə - 80 il ərzində 1,4 milyarddan 699,74 milyona qədər düşəcək. Mərkəzi Avropada 44,5 milyon insan yaşayacaq (2017-ci ildə 114,8 milyon nəfər).

Rusiyanın 2100-cü ildə təxminən 106 milyon vətəndaşının olacağı proqnozlaşdırıldı (son məlumatlara görə bu ölkədə - 146 745 098 nəfər yaşayır, əhali sayına görə dünyada doqquzuncudur).  Həmin vaxta Afrika qitəsinin Saxaradan cənubdakı ölkələri üçün fərqli ssenari nəzərdə tutulur: burada ümumilikdə təxminən üç milyard insan yaşayacaq. Təkcə Nigeriyada əhalinin sayı 2100-cü ilə qədər 800 milyona çatacaq (bu gün cəmi 206 milyon nəfərdir).

_{Əmək fəaliyyətinə yararlı olan yetkij insanlarının sayı, 1950-dən 2100-cü ilə qədər on ən sıx məskunlaşacaq  ölkələr} 

"Proqnoza görə, ilkin ssenaridə orta yaş 2017-ci ildəki 32,6 yaşdan 2100-cü ildə 46,2 yaşa qədər artacaq. 2100-cü ildə, 20 yaşdan aşağı 1.70 milyard ilə müqayisədə, dünyada 65 yaşdan yuxarı 2.377 milyard insanın olacağı proqnozlaşdırılır. Beş yaşa qədər uşaqların sayı 2017-ci ildəki 681 milyondan 2100-də 401 milyona enəcək (41 faiz azalma). Eyni zamanda, 80 yaşdan yuxarı insanların sayı 2017-ci ildəki 141 milyondan 866 milyona qədər artacaq. <...> “ 1950-ci ildə 80 yaşına çatan hər kəs üçün 25 doğuş, 2017-ci ildə yeddi, 2100-də 80 yaşına çatan hər kəs üçün bir doğuş proqnozlaşdırırıq.  80 yaşdan yuxarı insanların 15 yaşdan kiçiklərə nisbəti 2017-ci ildə 0,16-dan 2100-də 1,50-ə, əhalisinin 25 faizdən çox azalacağı ölkələrdə artacaq "deyə alimlər yazırlar.

Tədqiqat müəlliflərinin fikrincə, inkişaf etmiş ölkələrdə əhali səviyyəsinin və iqtisadi artımın qorunması üçün ən yaxşı həll yolu çevik immiqrasiya siyasəti və uşaq istəyən ailələrə sosial dəstək olacaqdır. "Ancaq bəzi ölkələrin dağıdıcı ola biləcək reproduktiv sağlamlıq xidmətlərinə girişi məhdudlaşdırmaq üçün hərəkətə keçə biləcəkləri real təhlükəsi də var" deyə ekspertlər xəbərdarlıq edir.

 _{2017-ci ildə ümumi ÜDM və 2030, 2050 və 2100-cü illərdə əsas ssenariyə görə 25 ən böyük iqtisadiyyatın sıralanması}

Hesablamalar həmçinin göstərir ki, Çində əmək qabiliyyətli insanların sayının əsrin sonuna qədər bugünkü 950 milyondan təxminən 350 milyona qədər azalacaq (62 faiz azalma). Ancaq Hindistanda vəziyyət o qədər də kəskin şəkildə dəyişməyəcək: 762 milyondan 578 milyona enəcək. Nigeriyada isə işçi qüvvəsi artacaq: 2100 ilə 86 milyon işçi qüvvəsinin 450 milyona qədər artacağı proqnozlaşdırılır.

Bu baxımdan dünyanın iqtisadiyyat baxımından dəyişməsi gözlənilir. Beləliklə, 2050-ci ilə qədər Çin Xalq Respublikası ÜDM-in həcminə görə ABŞ-ı geridə qoyacaq və birinci yerə keçəcək, lakin 2100-cü ildə yenidən ikinci yerə qayıdacaq. Üstəlik, Hindistan bu göstəricidə üçüncü olacaq (bu gün altıncıdır). Yaponiya, Fransa, Almaniya və İngiltərə dünyanın ən böyük 10 iqtisadiyyatında qalacaqlar. Öz növbəsində Braziliya səkkizinci yerdən 13-cü yerə, Rusiya isə 10-dan 14-ə enəcək. Nigeriya yenə də ilk onluğa daxil olacaq (2019-cu ildə 24-cü olub).

Əsrin sonuna qədər dünya çoxölçülü olacaq, Hindistan, Nigeriya, Çin və ABŞ dominant güclərə çevriləcək, proqnoz müəllifləri deyirlər. Geosiyasətdə köklü dəyişikliklər baş verəcək.

“Modelləşdirmə strategiyasından asılı olmayaraq, uzunmüddətli proqnozlar hazırlamağın əsas problemi gələcəkdə proqnozlaşdırıla bilməyən istiqamətlərdə potensial dəyişikliklərin olması idi. Bu məhdudiyyət yalnız metodlarımızla məhdudlaşmır. Qeyd etmək vacibdir ki, müəyyən məsələlərə görə iqlim dəyişikliyini simulyasiyalarımıza daxil etmədik. Bununla belə, miqrasiya nümunələrində onun rol oynayacağı ehtimal olunur: dəniz səviyyəsinin yüksəlməsi, ekstremal hava hadisələri, ətraf mühitin pisləşməsi və daha çox səbəbiələrlə insanlar köç etməyə məcbur olacaqlar. Miqrasiya proqnozlarımızın əlavə bir məhdudiyyəti, bu barədə məlumatların az və çox vaxt tam olmamasıdır. Bütün ölkələr təxminlərini vermir. Müharibələrin və qarşıdurmaların, təbii fəlakətlərin, iqtisadi çöküşün və miqrasiya siyasətinin də daxil olduğu bir çox gözlənilməz miqrasiya amilləri var ”deyə alimlər fikirlərini yekunlaşdırıblar.

Mənbə: naked-science.ru