Yanacaqdoldurma məntəqəsi haqqında

Yanacaqdoldurma məntəqəsi (bundan sonra YDM) - nəqliyyat vasitələrinə yanacaq doldurma üçün nəzərdə tutulmuş yol kənarındakı avadanlıq kompleksidir.

QISA MƏLUMAT

Ən çox yayılmış YDM-lər – nəqliyyat vasitələrini ənənəvi növ karbohidrogen yanacaqları ilə (benzin və dizel yanacağı) dolduran məntəqələrdir.

Daha az yayılmış Avtomobil qazdoldurma kompressor məntəqəsidir (AQKM) – sıxılmış təbii qazla doldurulma (CNG) və Avtomobil Qazdoldurma Məntəqəsi (AQDM) – mayeləşdirilmiş neft qazı (LPG) ilə doldurulma. Bir neçə növ hidrogen yanacaqdoldurma stansiyası da mövcuddur.

Konteyner YDM-i (KYDM) – texnoloji sistemi nəqliyyat vasitələrini yalnız maye mühərrik yanacağı ilə doldurmaq üçün nəzərdə tutulmuş və çənlərin yerüstü düzülüşü və yanacaq paylayıcıların yanacaq saxlama qabına yerləşdirilməsi ilə xarakterizə olunan YDM-dir.

Müasir YDM-də xidmət çox vaxt yanacaq satışı ilə məhdudlaşmır. Adətən bu cür məntəqələrdə kiçik bir mağaza olur, hərdən bir – qəlyanaltı, həmçinin bankomat, avtomobil yuma və bu kimi şeylər. ABŞ-da yük maşını dayanacaqları (truck stop) və ya səyahət mərkəzləri (travel center) geniş yayılmışdır ki, burada YDM – ağır yük maşını dayanacaqları, istirahət mərkəzləri, kafe və mağazalar üçün dayanacaq xidmətlərini əhatə edən kompleksin yalnız bir hissəsidir.

Stasionar YDM-lər işıqlandırma və şimşəkdən qorunma sistemləri ilə təchiz edilmişdir.

Yerləşmə yerinə görə yol və şəhər YDM-lərini fərqləndirirlər. Şəhər YDM-nə daha ciddi təhlükəsizlik tələbləri qoyulur, xüsusilə yaşayış binalarına, məktəblərə, xəstəxanalara, ictimai binalara icazə verilən məsafələr ciddi şəkildə tənzimlənir.

DÜNYADAKI YDM-lərin SAYI

•       2011-ci ildə Rusiya Federasiyasında təxminən 25 min YDM var idi. YDM bazarı kifayət qədər mərkəzləşdirilmişdir: 2007-ci ildə bazarın yalnız 50%-dən bir qədər çoxu müstəqil şirkətlər tərəfindən "işğal" edilmiş, qalan hissəsi şaquli inteqrasiya olunmuş neft şirkətlərinə məxsus idi.

• 2007-ci ildə İngiltərədə 9271 YDM var idi (1992-ci ildə, təxminən 18 000).

•        Siyahıya almanın nəticələrinə görə 2002-ci ildə ABŞ-da 121 446 YDM var idi.
•        Kanadada YDM-in sayı azalır, təxminən 14 000.

TARİXİ

İlk dəfə benzin və məişət qazı kimi digər yanacaq növləri apteklərdə satılmağa başladı; aptek sahibi üçün bu əlavə gəlir mənbəyi və əlavə iş sayılırdı. İlk benzin məntəqəsi, Vislox (Wiesloch – Almaniya) şəhərində bir aptek idi, burada Karl Bentsin həyat yoldaşı Berta Bents, Mannheimdən Pforçheimə ilk səyahətini 1888-ci ildə etdiyi ilk avtomobilin çənini doldurdu. 2008-ci ildə Berta Bentsə bu hadisənin xatirəsinə bir xatirə lövhəsi yaradıldı.

_{Karl Bentsin həyat yoldaşı, dünya avtomobil tarixində ilk sürücü Berta Bentsin yanacaq aldığı həmin aptek}

İlk sərbəst "sürücülər üçün məntəqə" XX əsrin əvvəllərində ABŞ-da yarandı (1907-ci ilə istinadlar var). İlk YDM-lər, hər biri dayaqlar üzərində dayanan, rezin borulu bir və ya iki çəndən ibarət idi, hansı ki, içərisindən benzin avtomobillərin çənlərinə öz axımı ilə axırdı. YDM-lərin böyüməsi və inkişafı 1920-ci illərdə başlamışdır. YDM-lərin sayı 1921-ci ildə təxminən 12 000-dən 1929-cu ildə 143 000-ə yüksəldi. Eyni zamanda YDM-lər böyük lövhələr, istirahət otaqları, çardaqlar və daş döşənmiş yollarla təchiz olunmağa başladı. 1920-ci illərin sonlarına qədər yalnız benzindən deyil, təkərlərin, batareyaların və ehtiyat hissələrinin satışından da pul qazanılırdı. Yeni bir nasos növü istifadəyə verildi və geniş yayıldı: benzin yuxarıya, bir şüşə qaba dolurdu, belə ki, alıcı onun təmiz olduğundan əmin ola bilsin, sonra isə rezin boru vasitəsilə avtomobilin yanacaq çəninə.

Rusiyada ilk YDM-lər 1911-ci ildə, İmperator Avtomobil Cəmiyyəti – “Nobel Qardaşları” ilə “Benzin məntəqələri” barəsində Yoldaşlıq müqaviləsi bağladılar. Artıq 1914-cü ildə 440 belə məntəqə ölkənin böyük şəhərlərində fəaliyyət göstərirdi. 1920-1930-cu illərdə SSRİ-də YDM şəbəkəsinin inkişafı davam etdi. 1950-ci illərdən başlayaraq, avtomobil parkının böyüməsi səbəbindən YDM-lərin sayı artmağa başladı. 1960-80-ci illərdə SSRİ-də YDM-lər həm ictimaiyyət üçün açıq idi, həm də yalnız dövlət avtomobillərinə xidmət edirdi, hətta səyyar YDM-lər də meydana gəldi. Sovet YDM-ləri üçün avadanlıq QARO trestinin müəssisələri tərəfindən istehsal edilirdi.

1970-ci illərdə bir Fin layihəsinə görə bir sıra YDM-lər inşa edildi, həmçinin Adast şirkətinin (Çexoslovakiya SSR) YDM-ləri yaranmağa başladı.