Vatikan İkinci Dünya Müharibəsi dövrünə aid arxivləri açır

Holokost və Papa Pius XII

Vatikan İkinci Dünya Müharibəsi dövrünə aid arxivləri açır

Papa Pius XII 1939-1958-ci illərdə Müqəddəs Taxta rəhbərlik etmişdir

Martın 9-da Vatikan II Dünya Müharibəsi dövrünün arxivlərini açır. Həmin vaxt Katolik Kilsəsinin başçısı olmuş Papa Pius XII-nin Holokost* dəhşətlərinə göz yumduğuna dair şübhələr olduğundan bu arxivlər indiyədək gizli saxlanılırdı.

* Holokost (yunanca: holokauston), “holos” (bütün) və “kaustos” (yanmış, köz olmuş) sözlərinin birləşməsindən yaranıb və tamamilə yanmış, yanıb kül olmuş mənasını verir . Yəhudi soyqırımı ya da Ha-Shoa (ivritcə: fəlakət) — Almaniyanın faşizm dövründə törətdiyi, təxminən 6 milyon nəfərin sistemli şəkildə öldürüldüyü qətliama verilən addır. Holokost sözü həm də yəhudi dini mərasimləri zamanı yandırılaraq tanrıya təqdim edilən bir məhsulun adıdır.

Yəhudilər başda olmaqla sintlər, romanlar və digər “qaraçı” qəbul edilən insanlar, faşizm əlehdarı almanlar, əlillər, homoseksuallar və döyüş əsirləri bu qətliamın qurbanı olmuşlar.

Bəzən "Hitler Papası" da adlandırılan Pius XII 1939-58-ci illərdə Müqəddəs Taxtda olub. Bəzi tarixçilər iddia edir ki, papa nasistlər tərəfindən yəhudilərə qarşı qırğınlar törədildiyi barədə bilirdi, amma buna qarşı heç nə etməyib.

Vatikan isə əksinə, Pius XII-nin yəhudiləri xilas etmək üçün fəal iş apardığını israr edir.

Arxiv sənədləri işlərin həqiqi vəziyyətini aydınlaşdırmağa kömək edəcək. Onları araşdırmaq üçün onlarla elm adamı hazırdırlar. Onların arasında Vaşinqton Holokost Muzeyinin işçiləri, eyni zamanda Pont XII-nin araşdırılması üzrə tanınmış mütəxəssis, Münster Universitetinin tarix professoru Münster Volf da var.

Professor, "Frans Press" agentliyinə verdiyi müsahibədə qeyd edib ki, "Papanın yəhudilərin qətliamları haqqında bildiyinə şübhə yoxdur.

Ötən həftə Vatikan Gizli Arxivinin əməkdaşları jurnalistlərə Pius XII ilə əlaqəli sənədlərin yerləşdiyi bölməni nümayiş etdiriblər - bunlar milyonlarla səhifə və yüzlərlə qovluqdur.

Vatikan Gizli Arxivinin rəhbəri, yepiskop Serjio Paqanonun sözlərinə görə, İkinci Dünya Müharibəsi dövrünü əhatə edən sənədlər milyonlarla səhifəyə malikdir və tematik prinsiplə 121 hissəyə bölünür.

Arxiv sənədləri öyrənmək üçün hazırlanmış bir otaqdakı bütün yerlərin ilin sonuna qədər fərqli ölkələrin alimləri tərəfindən sifariş edildiyini söyləyir.

Köməkçi və ya müqəddəs?

Nasist qəzetindəki SS 1937-ci ildəki karikatura: Kardinal Paçelli kommunist qadını qucaqlayır

Papa Pius XII, Katolik Kilsəsinin son tarixindəki ən mübahisəli şəxslərdən biri kimi tanınər. Elm adamlarının onun yəhudilərin kütləvi qırğınları ilə bağlı susqunluğa yol verdiyi barədə fərziyyələri doğrulsa, bu, son vaxtlar xüsusən də pedofiliya ilə əlaqəli olaraq meydana çıxan skandallardan sonra kilsənin nüfuzunu daha da aşağı sala bilər.

Ancaq bir il əvvəl hazırkı Roma Papası Fransisk kilsənin tarix ilə üz-üzə qalmaqdan qorxmadığını deyərək arxiv sənədlərinin açılmasına qərar verdi.

Onun sözlərinə görə, Pius XII-nin hakimiyyət dövrü ümumiyyətlə, xristian əxlaqına əsaslanan ağrılı qərarlar qəbul etmək lazım gəldiyi və bəzilərinin tamamilə şəffaf görünməsinin çətin olduğu olduqca ağrılı və qəliz bir dövrə təsadüf edib.

Taxta oturmazdan əvvəl Papa Pius XII Eudjenio Paçelli adlanırdı. 1920-ci illərdə Almaniyaya Sanyasında apostol nunsisi (kilsənin diplomatik işçisi ) təyin edilmişdi və onun gözləri qarşısında ölkədə nasistlər hakimiyyətə gəldi.

"Siçovul cığırları"

Alimlərin fikrincə, İzuit ordeni arxivində bir neçə sənəd var ki, orada Pius XII-nin həbs düşərgələrinin (konslager) mövcudluğu barədə məlumatlandırıldığı aydınlaşır. Ancaq bu günə qədər heç kim Papanın bu mesajlara cavablarını görməyib.

Tarixçi Hubert Volf deyir ki, müharibənin qızğın çağında papaya ünvanlanmış müxtəlif ölkələrin səfirlərinin məktublarını oxumağı xüsusi maraqla gözləyir.

Tarixçilərdə "siçovul cığırları" adı verilmiş - müharibə başa çatdıqdan sonra nasist hərbi cinayətkarlarının Cənubi Amerikaya qaçmaq üçün katolik kilsəsinin ali ruhanilərinin nümayəndələri tərəfindən təşkil olunan marşrutdan istifadə etmələri ilə bağlı da çoxsaylı suallar toplanıb.

2009-cu ildə Roma Papası XVI Benedikt Konqreqasiyanın Pius XII-yə möhtərəm titulunun verilməsi təklifini dəstəkləmişdi. Adətən bu, kimisə müqəddəs hesab etmək ayinində ilk addımdır.

Ancaq BBC müxbiri Mark Lovenin Romadan verdiyi məlumata görə, müharibə illərindəki mübahisəli rolu səbəbindən bu mərasim Pius XII ilə əlaqədar olaraq dayandırıldı.

Mənbə: www.bbc.com