Tofiq Fikrət - Doxsan beşə doğru

Bir dövrü şəamət yenə çeynəndi əminlər 
Çeynəndi, yazıq, millətin ümmidi-büləndi 
Qanun deyə torpaqlara sürtüldü çebinlər 
Qanun deyə, qanun deyə qanun təpələndi...
Beyhudə fəğanlar yenə, beyhudə əninlər!..
Eyvah! Otuz üç il o zəhər giryələriylə 
Hüsranlan, böhranlan, əhvalı, məlaiı,
Amali-dəvahisi və sülhü səfəriylə
Bir sel kimi axmış, mütəvəkkil, mütəhali...
Yazsın bunu tarixi-ibrət xətti-zəriylə!
Ey bir dəmi-röya kimi keçmiş qara günlər,
Bır ləhzə edin seyri-cahiminizi təkrar 
Dönsün bizə mazi, o dərin nəzriyi-müqbər...
Heyhat! Otuz üç il, otuz üç il bütün əkdar 
Heyhat!.. Nə bir dərs, nə də bir fikri mükərrar!
Hala o şəbin zeyli-təmadisi bu ezlam,
Hala o cəhalət, o təcahül və o təchil,
Hala vətənin hissəsi bir tudeyi-əiəm
Hala düşünən başlara həp lətmeyi-tengil,
Hala sıntan dişlərə hər loğmayi-ənam.
Hala tərəfiyyət, hesabiyyət, nəsəbiyyət,
Hala “Bu sənindir, bu mənim” qisməti cari 
Hala qəzəb altında həqiqətlə həmiyyət...
Hər günkü tərənnüm, sayıdan, sayqıdan ari 
Son nəğməsi yalnız: Yaşasm sevgili millət!
Millət yaşamaz, haqqa təhəssürlə solurkən 
Sussun deyə vicdanına yumruqlar enərsə,
Millət yaşamaz Məclisi müstəhkar olurkən 
İğfal ilə, təhdid ilə titıər və sinərsə,
Millət yaşamaz məşəli-millət boğulurkən.
Qanun diyoruz, nərdə o məscudi-mühəyyəl?
Düşman diyoruz, nərdə bu? Xaricdəmi, bizmi?
Hürriyyətimiz var diyonız, şanh mübəccəl,
Düşman bizə qanunmu, ya hürriyyətimizmi?
Bir həmlədə biz bunlan qəhr etdik ən əwəl.
Bir həmleyi-məhmumi təğəllüblə dəyişdik 
Hürriyyəti şəxsiyyətə, qanunu qürura.
Heyhat! Otuz üç il geri düşdük və bu mühlik 
Yoldan bu nədamətli və qəfletli mürura 
Bişübhə o hummayi-cünun oldu mühərrik.
Düşsən sənə meyyali-təhəkküm əyilən sər,
Qopsun səni — bir Haq deye alqışlayan əllər!