Simlər üzərindən səs: telefon necə icad edildi

Ens.az xəbər verir ki, 1833-cü ildə müasir rabitə prototipi olan elektrik teleqrafının kəşfindən sonra ixtiraçılar növbəti addım - səs ötürülməsi barədə düşünməyə başladılar. 1854-cü ildə bu fikri öz cihazını “ən kiçik vibrasiyaları aşkar etməyə qadir olan çox çevik bir membran” kimi təklif edən fransız Şarl Bursel səsləndirdi.

İxtiraçıya görə, belə bir membran səs dövranını ötürərək elektrik dövrəsini bağlayıb və açacaqdı. Lakin Bursel nəzəriyyəsini irəlilədə bilmədi, buna görə də bu sxemi praktikada təsdiqləməyi bacaran ilk şəxs alman fizika müəllimi İohan Filipp Reys oldu. 1860-cı ildə o, toxucu iynəsi, perqament membran, platin folqa və yaycıqdan istifadə edərək, hava vibrasiyasının vurduğu dövrəni açıb bağlayan və elektrik enerjisindən istifadə edərək məsafədən səs ötürməyi bacaran aparatı nümayiş etdirdi. Yalnız səs - amma təəssüf ki, danışıq mümkün deyildi! Musiqi tonlarını az-çox göndərmək mümkün idisə də, Reysin aparatı insan nitqini ötürmək üçün uyğun deyildi.

1870-ci illərdə teleqraf sahəsində baş verən bir sıra təkmilləşmə sayəsində eyni vaxtda bir neçə mesajın eyni bir cüt tel boyunca ötürülməsinə imkan yarandı.

Tomas Edisonun bu istiqamətdə əldə etdiyi uğurlardan ilhamlanan bir çox ixtiraçı "harmonik teleqraf" ilə sınaqlara başladılar. Mesajlar hər biri öz tezliyi ilə göndərilən bir maqnit dəst istifadə edilərək ötürülürdü. Təcrübəçilər arasında Ohayo ştatından Elişa Qrey və Bostondan Aleksandr Qraham Bel də vardı. Onlar demək olar ki, eyni vaxtda elə bir işlək sxem yaratdılar ki, bu, artıq dövrəni qapayan deyil, öz müqavimətini fasiləsiz dəyişdirmək bacarığına malik element idi və burada elektrik keçiricili mayedən istifadə olunurdu.

Hər iki ixtiraçı eyni gündə, 14 fevral 1876-cı ildə patent ərizələrini təqdim etdi, lakin Bell bunu bir neçə saat əvvəl edə bildi. Nəticədə, məhz o 7 Mart 1876-cı ildə 174465 nömrəli "Teleqrafın təkmilləşdirilməsi" qeydi ilə patenti alan şəxs kimi tarixə düşdü.

Telefon qısa zamanda böyük müvəffəqiyyət qazandı. Skeptik yanaşmalara və çoxsaylı patent mübahisələrinə baxmayaraq, 1880-ci ilə qədər ABŞ-da telefon aparatlarının sayı 30.000-i keçmişdi.

Əvvəlcə Elişa Qrey, "harmonik teleqraf" ın daha da yaxşılaşdırılması ilə müqayisədə bu ixtiranı əhəmiyyətsiz hesab edən vəkillərinin məsləhəti ilə Bellə patent verilməsi qərarı ilə bağlı mübahisəyə girişmədi.

Düzdür, sonradan bu məsələ bir çox mübahisələrə və məhkəmə iddialarına səbəb oldu, baxmayaraq ki, heç bir araşdırma Bell-in prioritetliyini rədd edə bilmədi. Çox güman ki, ixtiraçılar müstəqil olaraq çox oxşar həllər tapmışdılar. Bundan əlavə, Bell öz tətbiqində başqa bir sxemə - elektromaqnitlərdən istifadə edərək, əslində müasir dinamiklərin prototipinə əsaslanmışdı.

10 mart 1876-cı ildə Aleksandr Qraham Bell cihazı qoşdu və növbəti otaqda olan köməkçisi Tomas Vatsona, texnologiya tarixinə düşən bir ifadəni söylədi: " Cənab Vatson, yanıma gəlin, sizə ehtiyacım var!