Sağlam qidalanmanın fransız qaydaları: “gizli şəkər” və yeməyin hazırlanması

Yeməkdə təzə qəbul edə biləcəyimiz meyvə və tərəvəzləri bişirməyə ehtiyac yoxdur. Daha yaxşı olar ki, onlar təbii formada qəbul olunsun. Buna görə də yerli mənşəli, yenicə yığılan və ekoloji təmiz şəraitdə becərilən tərəvəz və meyvələri seçmək daha məntiqlidir. Unutmayın: fermer – bizim əsas köməkçimiz və bizim sağlamlığımızın dostudur. Mümkün qədər hipermarketlərdən deyil, birbaşa fermerdən alın. Orada əlbəttə ki, qiymət aşağı olur, bununla kiçik istehsalçılar müflis olur, lakin onlara sizin dəstəyiniz lazımdır.

Lakin hər şeyi təbii formada qəbul etmək olmaz. Bəzi insanları səhvi ondan ibarətdir ki, onlar yeməyin adi və daha çox bişirilməsinin fərqini bilmirlər ki, bu da qidaları korlayır.

Bu mövzuya toxunanda gizli şəkər problemi yada düşür. Ətdə olan gizli piylər kimi yağ turşuları formasında da gizli şəkər sağlamlığımıza təhlükədir.

Biz nəyi gizli şəkər adlandırırıq?

1. Açıq şirin dada malik olmayan aşağı şirinlilik xüsusiyyətinə malik şəkər ( 1 – saxaroza üçün, 0,16 – laktoza üçün). Məs: təmizlənmiş undan ağ çörək ağ şəkər kimi eyni glikemik indeksə malikdir; inək südü də daxil olmaqla bütün süd məhsullarının vacib elementi olan laktozanın tərkibində orta hesabla 1 litr məhsul üçün 47q şəkər var.
2. Həddindən artıq bişirmənin nəticəsində yaranan şəkər: biz bişirərkən tavanın və ya sobanın temperaturu 100 ⁰C-ni keçdikdə mürəkkəb şəkər adiyə çevrilir.

İstənilən bitkinin əsasını onun strukturunu və formasını qoruyan bitki mənşəli liflər (sellüloza) təşkil edir. Bu çeynənilməsi və həzm olunması mümkün olmayan kifayət qədər bərk maddədir. Sellülozanın çiy halda qəbul olunması meteorizmə, sancılara, həmçinin bağırsaq tıxanmasına və keçməzliyinə gətirib çıxara bilər.

Lifi daha yumşaq etmək ancaq yemək bişirərkən istilik emalı yolu ilə mümkündür, lakin burada da sərhədi qorumaq lazımdır. Əks halda liflər adı karbohidrata çevriləcək.

Məhz buna görə yeməyi düzgün temperaturda bişirmək lazımdır. Soyuma zamanı lif əksinə daha sərt olur.

Yemək liflərinin (prebiotiklər) fermentləşdirilməsi üçün əsasən çənbər bağırsaqda olan bağırsaq bakteriyaları (probiotiklər) lazımdır. Orqanizmdə sellülozanın emalı üçün xüsusi fermetlər yoxdur, bu funksiyanı bağırsaq bakteriyaları həyata keçirir.

Yemək liflərinin rolu fırça kimi bağırsağın yuxarı səthini təmizləmək və çənbər bağırsaqla düz bağırsağı daraldaraq nəcis kütləsinin hərəkətini təmin etməkdən ibarətdir.

Əgər yemək bişirmə zamanı bitki mənşəli liflər dağılırsa onlar öz funksionallığını itirirlər ki, bu da tez-tez qəbizliyə səbəb olur. Bu zaman nəcis kütləsinin yığılması ləngiyir, adi şəkərin artıqlığı qaraciyərdə piylərin yığılmasına (qaraciyərin yağlı distrofiyası) və toxumalarda yağın çökməsinə (bu orqanizm üçün çox təhlükəlidir) səbəb olur. Beləliklə şəkərin həddindən artıq qəbul edilməsi (həmçinin gizli şəkər) mədəaltı vəzini həddindən artıq stimullaşdırır və sonda onun çatışmazlığının yaranmasına və diabetdən əvvəl vəziyyətə, daha sonra diabetin özünə gətirir çıxarır.

Məhz anlamadığımız gizli şəkər istehlakı həzm problemlərinə, fermentləşmə, zərərli bakteriyaların sürətli çoxalması və bağırsaq divarlarından yeməyin pis sorulması kimi problemlərə gətirib çıxarır. O enerji ehtiyatlarını özünün çoxalmasına sərf edən zərərli bakteriyalar üçün münbit şəraitə çevrilir. Bu həzmlə əlaqəli bir çox problemləri aydınlaşdırır: meteorizm, qəbizlik və ya əksi, ağızdan xoşagəlməz iy və ya kəskin qaz iyi – bütün bunlar metanabənzər bakteriya və göbələklərin çoxalmasının nəticəsidir. Onlardan ən çox yayılanı ağ kandida adlanır.

Əvvəlki hissə: Sağlam qidalanmanın fransız qaydaları: 6 tüpürcək vəzisi

Növbəti hissə: Sağlam qidalanmanın fransız qaydaları: energetik içkilərin xeyri varmı?

Müəllif: Famil Ələkbərov