Məhəmməd Füzuli - Ənisül-qəlb (II hissə)

 
Vurarkən əqldən dəm, ol qədər əqli olar naqis, 
Sanar ki, səyinin məhsulu olmuşdur əti, qani. 
 
Nədən bilməm, təkəbbürlə özündən dəm vurar Nəmrud 
Ki, yox bir milçəyin şərrini dəf etməkçün imkani. 
 
Xudadən başqa acizdir hamı, fərz et Süleymandan, 
O torpaq uddu kim,daim ona cariydi fərmani. 
 
Əgər bir şəxs insandır, yetər qorxsa bir allahdan, 
Əgər divdirsə qorxmaz, toplasan da yüz Süleymani. 
 
Fəsadi-küfrdə görmüş səlahi sahibi-hikmət, 
Onunçün yoxsa hər bir batilin asandı bütlani. 
 
Gül istər bəsləsin dehqan, onu hifz etmək istərkən 
Tikan divarla hər yandan gərək hörsün gülüstani. 
 
Zəmanə zalimi zalim əlilə.məhv edər bil kim, 
Düyümlü taxtanı həmvar edər nəccar suhani. 
 
Çox iman küfrə mədyundur, bu həqdə Yusifi yad et 
Ki, büt qaytardı pis yoldan onu, dəf etdi üsyani. 
 
Sən ey allahin əmrinə itaət etməyən qafil, 
Sənə layiq deyil, fərz et onu firdövsü rizvani. 
 
Çalış olma o əndazə cəhənnəmdə üzü qarə 
Ki, nifrət eyləsin səndən cəhənnəm qiri, qətrani. 
 
Soyarkən kafəri hər dəm deyərsən ki, həlal işdir, 
Sözün indi nədir bəs kim, soyursan hər müsəlmani. 
 
Bu dünya dalğalı dəryadır, ondan bir kiçik qətrə 
Göründü Nuh dövründə, dedilər Nuh tufani. 
 
Boğulmaq qorxusundan bu dənizdə hər bir avarə, 
Atar əl-qol, üzər, lakin keçə bilməz bu dəryani. 
 
Muradə çatsın aşiq, qoy cahan zirü zəbər olsun, 
Boğulmaq bilməz ördək, dalğa qoy titrətsin ümmani. 
 
Deyil mümkün ola məyus bir kəs xaliq əfvindən, 
Deyilsənsə yalançı, naümid olma, onu tani. 
 
Əgər həqq feyzinə müqbil ola qabil, ümidim var 
Ki, müdbirdə dəxi zahir olar asari-ğüfrani. 
 
Xuda gər əcr versə, hər kəsə əmali qədrincə, 
Behiştdə görməz heç bir kəs nə hurini, nə qılmani. 
 
Əgər bir səhv üçün məhrum olarsa xəlq cənnətdən, 
Behişt əhli bilək onda gərək biz təkcə Rizvani. 
 
Çalış xəlqə xeyir ver, xoş sifətlərlə qazan hörmət, 
Arı bal vermək ilə əldə etmiş şöhrəti, şani. 
 
Bəzərsən cismini bica yerə əlvan libas ilə, 
Gəlibsən lüt cəhanə, lüt edərsən tərk dünyani. 
 
Muradın hər iki dünyadə səbr ilə olar hasil, 
Çalış səbr eylə, təmin eylə dünyani, həm üqbani. 
 
İki dünya işi öhdəndədir, sən isə acizsən. 
Qəribə bir işə düşdün, çətindir məncə səhmani. 
 
Məgər peyğəmbərin pak ruhu lütfən dadına çatsın, 
İki dünyada tapsın hər çətinlik rahi-asani. 
 
Nəbidir, haşimidir, əbtəhi, ümmi və məkkidir, 
Əli din xəznəsinə bir açardır, mərhəmət kani. 
 
Yüz İbrahim olubdur qəndili şəminə pərvanə, 
Üzü bir eydi-əkbərdir, yüz İsmayil qurbani. 
 
Süleyman mülkünün son sahibidir xacəyi-Səlman, 
Onun Səlmaninə xidmətçi bilmişlər Süleymani. 
 
Deyil Musa ona tay, Vadiyi-eymənsə Bədhayə, 
Nə Yusifdir onun misli, nə Kəbə misli-Kənani. 
 
Xudaya, şükr, asayişdən ötrü bir bina tikdim 
Ki, səbrü elmü hilmin mayəsindən oldu bünyani. 
 
Bu qəsri tikmədim tək mən, əsasın qoydu üç kamil, 
Tanıtdı aləmə Şirvani, Dehlini, Xorasani. 
 
Evin üç küncünü Xaqani, Xosrov, Cami tikmişdi, 
Mən isə eylədim Bağdaddə təkmil ərkani. 
 
Füzuli kamiyab olmazdı öz səyilə bu işdə, 
Yaratdı onların ruhu onunçün böylə imkani. 
 
İlahi, rəhm qıl avarə bir insanə aləmdə 
Ki, ömrünü edib zaye, yazar bu hərzə-hədyani. 
 
Xeyr, hədyan deyil, aləm bilir qiymətlidir şerim, 
Odur dərya olan bu qəlbimin dürr ilə mərcani. 
 
İlahi, könlümə hər elmdən pay ver, bilirsən ki, 
"Mənim könlüm müəllimdir, mənəm tifli-dəbistani". 
 
Çıxardı təbi kanindən polad bir nəzm Xaqani, 
Səfa ayinəsində aləmə göstərdi Şirvani. 
 
Ona Xosrov ziya verdi, Xorasanə rəvan etdi, 
Gəzib əldən-ələ xeyli zaman Dehliylə Multani. 
 
Cila verdi ona Cami, alıb göndərdi Bağdadə, 
Bu töhfə şad qıldı xadimani-Şahi-mərdani. 
 
Mənim kor təbim ondan bixəbərdi bir zaman, əmma 
Mən ariflər əlindən qapdım ol yaquti-rəxşani. 
 
Mənim nəzmimlə ol ayinə bir ziynət qazanmış kim, 
Baxan olmuş camalında kəmali-hüsnün heyrani. 
 
"Ənisül-qəlb" adı verdim o məhbubə, budur arzum 
Ki, olsun mərifət əhli olan məclisdə cövlani. 
 
Yetər bunca cəmali gizli qaldı pərdə altında. 
Qoy olsun indi də ariflərin şəmi-şəbistani. 
 
Onu İranzəmindən Darül-ədli-Rumə göndərdim 
Bu ümmid ilə kim, olsun əmin əllər nigəhbani. 
 
Ona təsir qılsın dövləti Sultan Süleymanın 
Ki, ta fəth eyləsin öz şöhrətilə külli-dünyanı. 
 
 
FƏZLİYƏ NƏSİHƏT 
 
İstərdim aləmin işini etmək imtahan, 
Oldum bu məqsəd ilə cahan seyrinə rəvan. 
 
Əvvəlcə düşdü bir bağa nagəh yolum mənim, 
Oldu qəribə işlər o bağda mənə əyan. 
 
Gördüm o cümlədən qoca bağban bəhər üçün, 
Ümmidlə, qayğı ilə əkib bir cavan fidan. 
 
Səy eyləmiş o vəqtə qədər ki, budaq verib, 
Yarpaq açıb, şükufə yetirmiş ağac haman. 
 
Meyvə ki, əsl məqsəd idi zahir olcağın, 
Əvvəl şükufədən o qida aldı bir zaman. 
 
Ayrıldı bir qədər böyüyüncə şükufədən, 
Yarpaqla şaxədən o qidalandı durmadan. 
 
Əzasinə ağacdan onun su rəvan idi, 
Tamsız, yetişməmiş böyüyüb boy atan zaman. 
 
Həddi-kəmalə çatmadan o, meyvə daima 
Üstündə idi ol ağacın şad, kamiran. 
 
Dəydi ağacla bir-birinin ziddi oldular, 
Rəng ilə ətri verdi bu ziddiyyəti nişan. 
 
Meyvə ağacdan incədir, ətri ziyadədir, 
Olmaz ağacda meyvədəki ətr bigüman. 
 
Ayrılmalıydı meyvə ağacdan dəyən kimi, 
Verməz təbiət heç kəsə bu hökmlə aman. 
 
Meyvə dərilməz isə ağacdan, bu qaydadır, 
Dövran əlilə hər ikisinə yetər ziyan. 
 
Həm meyvəni əzib, çürüdüb məhv edər hava, 
Həm də dəyər ağac başına daş zaman-zaman. 
 
Yoxdursa meyvədə ağaca ehtiyac əgər, 
Meyvə ağacda tutmamalı boş yerə məkan. 
 
Dinlə məni, ağıllı balam, diqqət ilə sən, 
Bu incə nüktə sirrini ta eyləyim bəyan. 
 
Salsan həqiqəq aləminə yaxşı bir nəzər, 
Sən meyvəsən, mən isə ağac, dəhr busitan. 
 
Dünya bağında hər ağacı bəsləmək üçün, 
Qəddi bükük fələk özüdür piri-bağiban. 
 
Yarpaq, şükufə, şaxə əgər bilməsən nədir, 
Arvadla malü mülküm idi, ey əzizi-can. 
 
Qoydun o gün ki, sən bu cahan mülkünə qədəm, 
Can şirəsilə cisminə verdi qida anan. 
 
Süddən ayırdı çün səni dövran dayəsi, 
Malımla, mülküm ilə tapardı tənin tavan. 
 
Möhtac idin mənə nə qədər ki, həyatda sən, 
Məndən səvay bilməz idin yari-mehriban. 
 
Sərf eylədim yolunda bütün ömrümü, bu gün, 
Qaldırmısan qürur ilə baş göylərə yaman. 
 
Cismim zəifləşincə göründü yüküm ağır, 
Məndə bəlanı çəkmək üçün qalmamış o can. 
 
Gənclik üzündən işlədiyin hər əməl üçün 
Yetməzmi tənə vurdu mənə hər qoca, cavan? 
 
Udsam bu qəmləri, ey oğul, qorxuram öləm, 
Rüsvay olaram, qorxuram, etsəm əgər fəğan. 
 
Ey feyzinin kəmali edən qədrimi füzun, 
Ey izzəti mənə sayılan şövkət ilə şan! 
 
Səndən səvay yoxsa da candan mənə əziz, 
Dırnağı ətdən üzməyə qalmış bu gün güman. 
 
Meyvə ilə ağac bizə də bir nümunədir, 
İbrət götür, gözəl deyilibdir bu dasitan. 
 
Yox meyl səndə çün mənə həmdərd olmağa, 
Mümkün deyil səninlə olaq yari-həmzəban. 
 
Bəsdir, mənə əzab ilə baş əyməyin yetər, 
Bəsdir, məzəmmətimlə mənim bağrın oldu qan. 
 
Yoldaşlığım tutarmı səninlə mənim bu gün, 
Sən bir çevik cavan, mənəm piri-natəvan. 
 
İstərsən aləmi tutasan bir qılınc kimi, 
Qın pərdəsində bəs nə üçün qalmısan nəhan? 
 
Mənsiz yaşa, qazan özünə hörmət, etibar, 
Mən maneyəm, yoxunsa bu gün nam ilə nişan. 
 
Şahin balasının var əgər seydə qüdrəti, 
Əlbəttə, məsləhətdir edə tərki-aşiyan. 
 
Bir ləl kan içində kəmalə çatıb əgər, 
Hökmi-təbiət ilə gərək qalmasın nəhan. 
 
Dünyanı nəzmə salmaq üçün hikmət oldu bil, 
Hər söz ki, söyləmiş bu Füzuliyə-natəvan.