Kainatın ilk molekulu kəşf edildi

Kainatda molekulların necə və nə vaxt meydana çıxdıqları barədə heç düşünmüsünüzmü? Böyük Partlayışdan sonra, təxminən 14 milyard il əvvəl, kimyəvi reaksiyalar nəticəsində bildiyimiz hər şeyin meydana gəlməsində vacib rol oynayan molekullar meydana çıxdı. Ancaq bu molekulların nə olduğu bir sirr idi. Xoşbəxtlikdən, yaxın vaxtlarda alimlər kainatın ilk molekulunu kəşf etdilər. Kəşf, atmosfer qatının aşağı təbəqələrində uçan bilən Boeing 747 SPDdə yerləşən və dünyanın ən böyük stratosferik observatoriyası sayılan Stratosferic Observatory for Infrared Astronomy dən istifadə edən beynəlxalq astrofizik qrupu tərəfindən həyata keçirilmişdir. SOFIA-nın yüksək spektrometr imkanlarına sahib olması diqqət çəkir. Məhz bu alət molekulu aşkar etməyə imkan verdi. Kainatdakı ilk molekulun Big Bang'dən təxminən 100.000 il sonra meydana çıxdığı ortaya çıxdı. Bu, Yerdən 3000 işıq ilində, NGC 702 planetar dumanlıqda baş verdi. Nəzəri cəhətdən bu molekulun mövcud olması lazım idi - söhbət helium və hidrogen atomlarından əmələ gələn helium hidrid ionundan (HeH +) gedir. Hər iki element Kainatda ən geniş yayılmışdır və ilk növbədə hidrogen daha sonra isə helium gəlir. Alimlər bunu 1925-ci ildən bəri axtarırlar.

Kainatin ilk molekulг planetimizin yaxınlığında əmələ gələn bir dumanlıqda meydana çıxdı.

Kosmosda molekulyar kimya

Ulduzlararası fəzada HeH + varlığına dair qəti sübutların olmaması çoxdan astronomiya üçün dilemma olmuşdur. 1970-ci illərin sonlarındakı astrokimyəvi modellər bu cür obyektlərin aşkarlanmasının mümkünlüyünə işarə etdi. Bu, alimlərə helium hidrid ionlarının təkamülun son mərhələsində olan Günəşə bənzər ulduzlar tərəfindən atılan xaotik planetar dumanlıqda yep yeni parçalanmadan öncə mövcud ola biləcəyinə inanmağa səbəb oldu.

Heliumhidridin molekulyar ionu ilk dəfə 1925-ci ildə laboratoriyada nümayiş etdirildi. O vaxtdan bəri tədqiqatçılar bu molekulu kosmosun geniş ərazilərində axtarmışlar.

NGC 702 planetar dumanlıq Ququşu göy cismi istiqamətindən yerləşir. Bu, sıx bir qabıqla əhatə olunmuş ölü bir ulduzun qalıqlarını ehtiva edir. Tədqiqatçılar bu ilkin qazda neytral heliumun hidrogen ionları ilə qarşılıqlı əlaqəyə girərək Kainatın tarixində ilk kimyəvi birləşməni əmələ gətirməklə ilk molekulun yaratdığını düşünürlər. Ələ keçirilə bilməyən molekulu tapmaq üçün elm adamları Yer atmosferi tərəfindən tutulan və uzaq infraqırmızı dalğalar diapazondakı tezliklər spektri xəttində olan molekulun buraxdığı işığın xarakterik tezliklərini axtardılar. Sofiya göyərtəsindəki uzaq infraqırmızı spektrometr bu əlaməti ilk dəfə NGC 7027 adlı planetar bir tumanda (yuxarıda təsvirlə) aşkarlamağa imkan verdi, tədqiqatçılar bu gün bu barədə "Nature" jurnalında məlumat verirlər. Nəticə göstərir ki, ümumiyyətlə az inanılan bu molekula və tərkibindəki reaktiv olmayan helium kosmosda yarana bilər. Bu təməl daşı təsdiqləndikdə, növbəti 13 milyard illik kimyanın təkamülünün daha möhkəm torpaqda olduğu görünür.

Ququşu bürcü Şimal yarımkürəsinin ən görkəmli bürclərindən biridir.

Spektrometr, analitik metodlardan istifadə edərək spektr yığılmasını və onun təhlilini öyrənmək üçün istifadə olunan optik bir cihazdır. Xatırladaq ki, bir spektr bir işıq şüasının bir prizmadan keçməsi nəticəsində əldə olunan rəng zolaqlarının toplusudur.

CNN News-a görə, helium hidrid ionunun kəşfi təbiətin molekullar əmələ gətirməyə meylli olduğunu nümayiş etdirir. Tədqiqatın müəllifi və Johns Hopkins Universitetinin Fizika və Astronomiya kafedrasının professoru David Neufeld bu fikri bildirir. 

Kainatdakı ilk molekul laboratoriyada kəşfdən 85 il sonra tapıldı.

Başlanğıcda əlverişsiz maddələr olmasına baxmayaraq, hidrogen və qeyri aktiv nəcib qaz olan heliumun birləşməsi nəticəsində əmələ gələn və ətraf mühitdə minlərlə dərəcəlik Selsi nəticəsində sərtləşən qarışıq yaranır. Maraqlıdır ki, bu fenomen yalnız astronomlar tərəfindən qeyd oluna bilməz, həm də bizim hazırladığımız nəzəri modellərdən istifadə etməklə başa düşülə bilər.

Tədiqatçıların fikrincə "Nature" jurnalında dərc olunan yeni açılış , yaranışından dərhal sonra kainatda sadə kimyanın baza anlayışının əsas hissəsini təsdiqləyir. Alimlərin fikrincə, bu iş Kainatda ilk sadə kimyanın baza anlayışının həlledici hissəsini təsdiqləyir və milyardlarla il ərzində müasir mürəkkəb kimya halına necə gəldiyini izah etməyə imkan verir.

Mənbə: hi-news.ru