Hüseyn Cavid - Peyğəmbər/Bisət

Aydın və yıldızlı bir gecə. Məkkə yaxınlığında Hira dağı. Ətrafda mağaralar, yalçın qayalar, sarp enişlər, qorqunc uçurumlar...Peyğəmbər əli alnında dərin düşüncələrə dalmış... O, qırq yaşında, gözəl, veqarlı bir sima... Alnı, köksü, omuzlarının arası geniş; rəngi gül rənginə mail əsmərimsi və nurani... Saçları nə pək qıvırcıq, nə də pək düz; sağalı bir tutam, sıq və tam; biləklər, qollar qalın və qüvvətli... Böyük başlı, hilal qaşlı, çəkmə burunlu, dəyirmi çöhrəli, orta boylu, iri gəmikli; kirpikləri uzun, iki qaşının arası açıq, fəqət bir-birinə yaqın. Gözləri qara və büyücək... İştə o dalğın və müəmmalı gözlər... Gecənin sükutunu oqşayan həzin və bayıltıcı bir ud zümzüməsini dinləyərək, uyuyor kibi, kəndindən keçmiş. Bu sırada pənbə, mavi, mənəkşə nurlar içində altun qanatlı, füsunkar bir mələk göydən enər və ilahi bir ahənglə Peyğəmbərə xitab etməyə başlar. 

Mələk 

Ulu dahi, sən ey böyük rəhbər! 
Qalx, oyan İştə hər tərəf, hər yer, 
Həp təbiət dalıb da röyayə, 
Cəlb edər ruhu şerü sevdayə, 
Gecə, yıldızlarilə pürxülya, 
Səni dinlər sükut içində fəza... 

Peyğəmbər 

(başını qaldırır, heyrət və iztirab ilə) 

Yenə röyamı gördüyüm əcaba? 
Sən nəsin, söylə? 

Mələk 

Bənmi? Hiç sorma! 
Əzəliyyət şəfəqlərində açan 
Tazə bir qönçə, pənbə bir yıldız. 
Əbədiyyət üfüqlərində uçan 
Tanrı qoynunda bəslənən bir qız. 
Şerü hikmət, zəka ilahəsiyim, 
Ulu dahilərin nədiməsiyim. 
Ayrı olsaq da iştə hər ikimiz 
Bir rübabın inildəyən səsiyiz. 

Peyğəmbər 

Nə için gəldin anlamam yenə sən? 

Mələk 
(göyə doğru) 

Ona qaldırmaq istərəm səni bən. 


Peyğəmbər 

Ah, sən daima gəlir də bana 
Sonra həp göstərirsən istiğna. 
Bən kimim, söylə?!Sən nəsin?Göstər! 

Mələk 

Bən mələk, sən də, sən də peyğəmbər. 

Peyğəmbər 

(şaşqın, geri çəkilir) 

Ya! Demək sən mələkmisin? Heyrət! 

Mələk 

Bən sənim, sən də bən, şaşırma, əvət 
Bən sənin əqlinim, fəqət daim 
Şu qiyafətlə zahir olmadayım. 

Peyğəmbər 

Gəl, yaqın gəl, aman, nə dilbərsin! 
Yox, saqın, gəlmə, dur, nə söylərsin. 
Yenə sarsıldı müztərib ruhum, 
Dur, aman, sanki qəlbi-məcruhum 
Şövqü həsrətlə rəqs edər, sızlar, 
Onu bir qəhrxəndə yaldızlar. 
Qopuyor ta içimdə bir tufan, 
Beynim atəş saçıb durur hər an. 
Yanıyor bənliyim, düşüncələrim, 
Çarə bul, yoqsa məhv olub gedərim. 

Mələk 

Ən gözəl çarə: iştə əzmü səbat, 
Olma əsla əsiri-hissiyyat, 
Buraqıb aczi durmadan yüksəl, 
Yüksəl, ey şanlı qəhrəman, yüksəl! 
Ərşi-lahutə doğru aç şəhpər, 
Daima yüksəl, ey böyük rəhbər! 

Peyğəmbər

Yoq, qanat yoq! Bən iştə bir aciz 
Yolçuyum kimsəsiz, təsəllisiz. 
Çevrəm issız mağaralar, yalçın 
Qayalar, sarp enişlər, ah azğın 
Uçurumlar, alev saçan ovalar. 
Ruhu qəsvətlə yıldıran havalar... 
Bir çəmən yoq, axar su yoq, heyhat! 
Göz, qulaq burda duymaz eşqü həyat. 

Mələk 

(göyə doğru) 

Baq, şu əngin fəza, şu quytu dəniz... 
Nə qədər xoş, nasıl gözəl, ləkəsiz... 
Uçuşur hər tərəfdə yıldızlar... 
Rəqs edər sanki nazənin qızlar. 
Həp birər şer, sən də bir şair, 
Hər tamaşası eşqə aiddir. 

Peyğəmbər 

Ah, şu elmasparələr sərpən 
Gecə çoq möhtəşəm...fəqət onu bən 
Seyrə daldıqca sanki məhv olurum. 
Qəlbim oynar da, çırpınır ruhum. 
Anlamam bir şu ölçüsüz, şu dərin, 
Bu qaranlıq, çiçəkli pərdə niçin? 
Bəni yalnız düşündürən şu məal. 
Həp bu, yalnız bu, daima bu sual. 
Şu siyah çarşaf ən böyük əngəl, 
Uça bilsəydim, iştə ən əvvəl 
Onu yırtar da, parçalar da həmən. 
Qavuşurdum o hüsni-mütləqə mən. 

Mələk 

Onu dərk eyləmək qolay...Ancaq 
Ver içindən gələn sədayə qulaq, 
Dinlə həp kainatı, seyr eylə, 
Hər günəş ondan iştə bir şölə... 
Hər ufaq zərrə, hər küçük yapraq 
Sənə söylər bu rəmzi pək parlaq. 

Peyğəmbər 

Bəncə dünyada ən sevimli dilək 
Ona qoşmaq, onunla birləşmək... 

Mələk 

O da mümkün, düşün də haq yolu tut, 
Atalardan qalan nə varsa unut! 
Yıq xurafatı, əski bütləri qır, 
Kim yol azmışsa haqqa doğru çağır. 
Mərdivənlər yapıb könüllərdən, 
Parla, yüksəl vücudi-mütləqə sən! 

Peyğəmbər 

Öylə bir əsr içindəyim ki, cihan 
Zülmü vəhşətlə qavrulub yanıyor. 
Yüz çevirmiş də tanrıdan insan, 
Küfrü haq, cəhli mərifət sanıyor. 

Dinləməz kimsə qəlbi, vicdanı, 
Məhv edən haqlı, məhv olan haqsız... 
Başçıdır xalqa bir yığın cani, 
Həp münafiq, şərəfsiz, əxlaqsız. 

Gülüyor nura daima zülmət, 
Gülüyor fəzlə qarşı fisqü fücur. 
Ah, ədalət, hüquq və hürriyyət 
Ayaq altında çignənib gediyor. 

Mələk 

Əlverir səndə olsun əzmü səbat 
Şu qaranlıq mühiti, get, parlat! 
Haqqı anlat da, olma hiç məyus. 

Peyğəmbər 

Bəni bir kimsə dinləməz əfsus. 

Mələk 

Tanrı fərmanıdır bu, get söylə! 

(göyə işarətlə) 

Söylə ancaq onun lisanilə. 

Peyğəmbər 
Hanki möcüzlə? Bən ki, pək aciz 
Bir qulum kimsəsiz, müdafiəsiz. 

Mələk 

(altın qablı bir kitab verir) 

Haqqı təbliğ için sənin ancaq 
Rəhbərin sənəti-kəlam olacaq. 
Saçma, həp saçma başqa möcüzələr, 
Şu kitab iştə ən böyük rəhbər: 
Bəhs edər busədən, məhəbbətdən, 
İncilər sərpər elmü hikmətdən. 

Bu sırada bir iskelet gah qorqunc və boğuq, gah müstəhzi və soğuq qəhqəhələrlə, torpaq rəngində bir ridayə bürünmüş olduğu halda Peyğəmbərin qarşısına çıqar. 

İskelet 

Nə qədər şairanə, tatlı xəyal, 
Həp çocuqluq, əvət, xəyali-məhal! 

(Ridasının altından sıyrılmış bir qılıc çıqarır.) 

İnqilab istiyormusun, bana baq! 
İştə kəskin qılıc, kitabı buraq. 
Parlayıb durmadıqca əldə silah, 
Əzilirsin qanın olur da mübah. 
Eyləməz yardım incə hikmətlər, 
Həp sönər busələr, məhəbbətlər. 
Əvət, ancaq qılıcdadır qüvvət! 
Bundadır haq, şərəf və hürriyyət! 

(Çəkilmək istər.) 

Peyğəmbər 

Sən nəsin? Söylə! 

İskelet 

Bənmi? Piri-nədim. 
Rəmzi-tarix, o feylesofi-qədim. 
Qucağım oldu hər dəhayə beşik, 
Səni bən etmək istərim təbrik. 
Əvət, alnında parlayan yıldız 
Bəni cəlb etdi, şimdi sən yalnız 
Dinləyib dərsi-hikmət al bəndən. 
Yoqsa könlündə yapdığın gülşən 
Açmadan həp solub xərab olacaq. 
Umduğun hər dəniz sərab olacaq... 

Acı qəhqəhələrlə çəkilir. Peyğəmbər sarsılmış bir halda düşüncəyə dalır. 

Mələk 

(tatlı təbəssümlərlə) 

Yenə bilməm niçin-niçin daldın? 
Nə düşündün, niçin şaşıb qaldın? 
Sevgidən xoşmu səncə atəşi-kin? 
Yoq, qılıc söz qədər deyil kəskin. 
Tanrı keçmişdə həp qan istərkən, 
Şimdi məmnun fəqət məhəbbətdən. 

Peyğəmbər 

Bən məhəbbət əsiriyim...hər an, 
Hər zaman özlərim bir öylə cihan 
Ki, bütün kainatı eşq olsun. 
Könül uçduqca etila bulsun. 
Rəqs edib orda möhtəşəm bir hiss, 
Yasa batsın da, ağlasın iblis. 
Qandan əsla görülməsin də əsər, 
Saçsın al qönçələr şəfəqli səhər. 
Orda yüz bulmasın işgəncə, kədər, 
Oqşasın ruhu pənbə röyalər. 
Bana gülsün də həp o nazlı xəyal, 
Ah, o, yalnız o qayeyi-amal... 

Onu duymaq, düyurmaq istərkən, 
Gəririm hər bəlayə köksümü bən. 
Daş, dikən, oq, qılıc, tokat, yumruq 
Həpsi xoş, hər nə gəlsə dönmək yoq... 
Kin, qərəz fışqırırsa vulkanlar, 
Büğz, ədavət saçarsa tufanlar, 
Çarpışır, of deməm, əvət bəni sən 
Çəkinir sanma hiç mübarizədən. 
Çünki həp bənliyim, kəmalım onun, 
Hər düşüncəm, bütün xəyalım onun. 
Bəni həp cəzb edər o incə məal. 
Ah, o, yalnız o qayeyi-amal!.. 

Peyğəmbər son sözləri söylərkən əllərini köksündə çarpaz edərək diz çökər, məftun və məczub bir tevrlə başını göyə doğru qaldırır. Mələk isə ilahi bir baqışla, ağır və duyulmaz bir hərəkətlə yüksəklərə çəkilir.