Hüseyn Cavid - İblis/Dördüncü pərdə (I hissə)

Ormanda bir cığır... Ətrafda iki-üç kötük, qüruba yarım saət var. Pək uzaqda həzin bir ahənglə bir qədər ney, yaxud çoban düdüyü çalınır. Sonra ağacların arasından silah və qurşunlar quşanmış köylü türk qiyafətində iki haydut çıqar. 
 
B i r i n c i h a y d u t 
 
Tale bizə hər nədənsə küskün, 
Bir av ələ keçmiyor bütün gün. 
 
İ k i n c i h a y d u t 
 
Qismət nə isə gəlir, əmin ol, 
Ətmək, yeyəcək, qəm etmə, pək bol... 
 
B i r i n c i h a y d u t 
 
Bilməm, bu da bir həyatmı, yahu? 
Bir gün bizə varmı rahət uyqu? 
 
İ k i n c i h a y d u t 
 
(istehzalı qəhqəhə ilə) 
 
Haydut və qaçaq olunca insan, 
Xoş görməli böylə halı hər an. 
 
(Uzaqdan ıslıq səsi eşidilir) 
 
B i r i n c i h a y d u t 
 
İslıq çalıyor, baq, arqadaşlar. 
 
İ k i n c i h a y d u t 
 
(yola baqar) 
 
Gəl, durma!.. Çəkil, çəkil, gələn var. 
 
Həmən ağaclığa çəkilirlər. A r i f l ə R ə ’ n a gəlir.  
 
A r i f 
 
Rə’na! Daha dur, yoruldun artıq; 
Acsın, bilirim, otur da azcıq, 
Rahət edəlim, düşünmə, gəl, gəl! 
 
(Bir kötük üzərinə oturur. Əlindəki ətməklə dolu məndili açar). 
 
R ə’ n a 
 
Pək qorquyorrum ki, arta əngəl. 
 
A r i f 
 
Bilməm ki, niçin təlaş edərsin? 
 
R ə’ n a 
 
Arif! Gedəlim, düşün nə dersin? 
Kənarda ıslıq çalınır, bir qurşun atılır. 
 
(Rə’na diksinir, təlaş ilə) 
 
Qurşun səsi!.. 
 
A r i f 
 
Şübhəsiz çobanlar... 
 
R ə’ n a 
 
Yoq, onlar inan ki, yol vuranlar... 
 
A r i f 
 
(laübali qəhqəhə ilə cibindən bir revolver çıqarır) 
 
Hiç qorqma, yanımda həm silah var, 
Həm altın... Əvət, nasıl da parlar!..  
 
Bir avuc altın çıqarır, əlində oynatıb cibinə qoyar. H a y d u t l a r arqa tərəfdə, ağaclar arasında görünür. Heyrətlə onları dinlərlər. 
 
R ə’ n a 
 
Nerdən sana anlamam şu sərvət? 
 
A r i f 
 
(məğrur qəhqəhə ilə) 
 
Bir arqadaşımdan oldu qismət, 
Yoldaşdı bənimlə bir yəhudi, 
Pəncəmdə həlak olub boğuldu, 
Sərraf idi, həm də xeyli zəngin... 
 
Kənardan İblisin mə’nalı və istehzalı qəhqəhələri eşidilir. 
 
R ə’ n a 
 
Sus, bir ləkədir bu söz səninçin; 
Beş altına qarşı bunca vəhşət!? 
 
A r i f 
 
(sözünü kəsərək) 
 
Vəhşət deyil, iştə bir cəsarət, 
Lakin o da səndən, ah, səndən... 
 
(Rə’nayə sarılmaq istər) 
 
R ə’ n a 
 
(geri çəkilir, sərt bir baqışla) 
 
Dur, böylə nəvaziş istəməm bən. 
Haydutlar ortaya fırlar.  
 
B i r i n c i h a y d u t 
 
Bir tilkiyə baq bə! Hiç səninçin 
Layiqmidir öylə bir gövərçin? 
 
R ə’ n a 
 
Ah, iştə fəlakət! 
 
A r i f 
 
Etmə qəsvət! 
 
Silahını çıxarır, Rə’na qolundan tutub bıraqmaz. 
 
B i r i n c i h a y d u t 
 
(tüfənglə nişan alır) 
 
Altınları ver!.. 
 
İ k i n c i h a y d u t 
 
(istehzalı qəhqəhə ilə Arifə) 
 
Aman, nə cür’ət? 
 
A r i f 
 
Siz kimsiniz? 
 
B i r i n c i h a y d u t 
 
İştə boş suallar... 
Biz – çöllərə hökm edən krallar... 
Baş mərkəzimiz şu vəhşi orman, 
Bac verməli kim keçərsə burdan.  
 
A r i f 
 
İnsanlığı atdınızmı? 
 
B i r i n c i h a y d u t 
 
... Kafi!.. 
 
Altınları ver, bıraq da lafi. 
 
A r i f 
 
(beş-on altın çıqarır) 
 
Al! Qaldı bir az bizimçin ancaq. 
 
İ k i n c i h a y d u t 
 
(xəncərini Arifin köksünə dayar) 
 
Ver həpsini! 
 
R ə’ n a 
 
Ah!.. 
 
– deyə mane olmaq istər. Birinci qolundan tutub şiddətlə bir tərəfə itər. Bu sırada omuzunda əski siyah pelerin-plaş, vüqarlı, müsəlləh, zabit qılıqlı, qalın bıyıqlı, gur, qara saqallı, zində və mühib simalı Elxan ağaclar arasından çıqar. 
 
E l x a n 
 
(haydutlara) 
 
Ədəbsiz, alçaq! 
 
(Hər ikisi geri çəkilib dona qalır. Elxan qızğın) 
 
Sizdən daha mərhəmətli qaplan, 
Yahu, utanın da bir şu qızdan.  
 
(Ariflə Rə’nayə) 
 
Əfv edin, onlar iştə pək canavar; 
 
(Ətrafda ıslıq səsi eşidilir, iki qurşun atılır, Elxan haydutlara) 
 
Durmayın, haydı, bir baqın da nə var, 
Bəkçilər zərrə qəflət eyləməsin. 
Ələ bir av keçərsə siz gətirin. 
Bana baq, kim dökərsə haqsız qan, 
 
(kəndinə işarətlə) 
 
Ən ağır bir cəza verir Elxan. 
 
R ə’ n a 
 
Ah, əfəndim, nə mərhəmətlisiniz, 
Sizə qəlbən təşəkkür etməliyiz. 
 
A r i f 
 
Parlıyor çöhrənizdə fəzlü zəka, 
Sizə haydut denirmi? Yoq, əsla! 
 
E l x a n 
 
(səmimi qəhqəhə ilə) 
 
Doğru, pək doğru... hiç yanılmadınız, 
Deyilim haydut, iştə bən yalınız 
Etdim isyan, bir əskəri-qaçağım, 
Yurdum orman, mağaralar yatağım. 
 
A r i f 
 
Bir səbəb var ya?  
 
E l x a n 
 
Var əvət, miskin 
Bir ərəb zabit, iştə bir xain... 
Bən açarkən onun xəyanətini, 
Baqdım asdırmaq istiyor o bəni. 
Bıraqıb ordugahı... ah, nə deyim 
Böylə haydutca gün keçirmədəyim. 
 
Bu sırada gedən haydutlar iki-üç çingənə ilə İbn Yəmini silahsız olaraq gətirirlər. 
 
Elxan onu görüncə tanır. 
Gəl, yaqın gəl! Adın nədir? Söylə! 
 
R ə’ n a 
 
Ah, əfəndim! 
 
E l x a n 
 
(Rə’nayə) 
 
Dur, etməyin əcələ. 
 
(İbn Yəminə) 
 
Söylə kimsin? Adın nə? 
 
İ b n Y ə m i n 
 
... İbn Yəmin. 
 
E l x a n 
 
(Ariflə Rə’nayə yarımqəhqəhə ilə) 
 
Bəni asdırmaq istəyən şu ləin! 
İştə bir av ki, izlər avçısını. 
 
 
(İbn Yəminə) 
 
Oldu məmnun könül, görüncə səni. 
 
İ b n Y ə m i n 
 
(diz çökər) 
 
Aman, əfv et! Qüsurluyum, Elxan! 
 
E l x a n 
 
Hiç təlaş etmə, sayğısız qaplan! 
Çünki yoq üzrə ehtiyac artıq. 
 
(çingənələrə) 
 
Siz niçin gəldiniz? 
 
B i r i n c i h a y d u t 
 
Bəyim, azacıq 
Rəqs edərlər də könlünüz açılır. 
 
E l x a n 
 
Bən deyil, rəqs için o pək bayılır. 
 
(istehzalı qəhqəhə ilə İbn Yəminin qolundan tutub göstərir) 
 
Düşünür iştə, baq, nasıl qəmgin, 
Oynayın, nəş’ələnsin, əylənsin. 
Bir qız aşağıdakı sözləri oqur, oynar.  
 

(II hissə)