Əliqulu Qəmküsar - Nə yoğurduq, nə yapdıq, hazırca kökə tapdıq

Xaçpərast millətlərinin tökdükləri qan və verdikləri can bahasına
olaraq.Rusiyədə hürriyyət ve azadltq günəşi parladı. İndi müsəlman
qardaşlar da sairləri kimi bu işıqdan istifadə etiirlər. İndiyə kİmi qəsb
olunmuş hüquqlarının Özlərinə qaytanlnıasma ö z vekilləri vasitəsİlə
Petroqraddakı İcraiyye Komitəsindən istəməkdədirlər. Odur ki, Qafqaz
şeherlərinin haınısmdan və Türküstandan bu günlərdə öz ehtiyaclarına
dair bir böyük layihe tərtib verıblər ki, məhəlli komitələrin
təsdiqi ilə möhkəmlənib bu tezliklə tazə hökumətə pişnəhad olunsun.

Əhalinin istədikleri bu qərar iledİr:

Gəncədən. Gəncə camaatı xahiş edirlor ki, Cəngə müəllimlarinin
təhti-nəzarətində bir qumarbaz cəmiyyəti təşkil edilib, bundan sonra
hər toyda, qonaqlıqda, məclislərdə və evlordə hər cür yığmcaq yerlərində
kamali-azadəlik və sərbəstlik ilə qıunarbazlığa məşğul olsunlar;
daha keçənlər kimi əlli nəfər müəllim və kesəbə bir danşhq
otaqda diz-dize dayayıb səhərə kimi çıraq vo paprus tüstüsüııden
boğula-boğula çöməlib, bİr-birine söykonib, zəhmət və əziyyətlə
bakara, vertuşka oynamasmlar.

İrəvandan. İrəvan camaatı vaxtın ciddi və təhlükəli olduğunu
nəzərdə tutub xahiş edirlər ki, onlara ixtiyar verilsin ki, ta uşaqlı-böyüklü,
qocalı-cavanlı hər biri iki dənə tapança və iki dənə qəmə
bellərinə bağlasınlar; çünki indiyədək bağladıqları bir dənə tapança
və bir qəmə ilə ancaq on adam öldürmək və on adam yaralamaq
mümkün olurdu.

Naxçıvandan. Naxçıvanhlar tələb edirlər ki, onlara ixtiyar veritsin,
ta öz dilxahlanna gorə şəhərin özündə bir şpiyon zavod açıb, ətraf
kəndlərdə də ona şöbələr qərar versinlər ki, bundan sonra her kesin
bir nəfər ilə qərəzi və ya bir dəyintiliyi olsa, dinməz-söyləməz ya
mərkəzi idarəyə və ya şöbələrə danos versin.

Şişə qələsindən. Burada camaat ıki dəstə ohıb, iki cür təlebname
tərtib veriblər. Bunİann bir dəstəsi şeyxi və o biri dəstəsi üsulidir.
İstədikləri bütün-bütünə bir-birinə zidd mesəlelərdİr. Şeyxilər istədiklərine
üsulilər, üsulilərinkinə şeyxilər bəroks edirlər. Dedikləri
neço maddədən ibarətdir. Bəzi rəvayəte görə, millət çörəkçi dükanlannın
barəsinde uzun-uzadı mübahisələr var və ağalardan bir parası
o dükanların bağlanmasım lazım bilir, guya dövlətlİlərin xəyalı təzə
hökumətə şİkayot verməkdir ki, onların bu iki-üç İldə min zəhmət
və məşəqqətlə qazandıqları pullarım zor ilə əllərindən alıb una,
buğdaya verib haman çörəkçi dükanlan vasitəsilə paylayırlar şeherin
min iki yüz nəfər ac və yoxsul arvad-uşaqlanna, bu binevalann
Özləri və əhii-əyallan qalırlar ac.

Türküstandan. Sartlar, qırğızlar ərizo verib İstida edirlər ki, onlara
gündüzlər bağlarda, bulvarlarda, çayxanalarda, küçəlerdə ve sair
yığıncaq yerlerində asudə qol-qıçlannı uzadıb xoruldaya-xoruldaya
yatmağa və hər yer olursa olsun, dəstələrlə düzülüb namaz qtlmağa
açıqdan-açığa izin verilsin.

Dərhənd və Qubadan. Bu İkİ şəhərin əhalisı böyük şadyanalıq
ile hürriyyeti alqışlayıb ondan nece ki lazımdır, İstifadə etməyə
hazırlaşırlar, bunlann təlebləri qayət menidar və əhəmiyyətlidir.
Camaat indiyə kımi matom günleri bu İki şəhərin her birisinden on
doqquz böyük əza dəstəsi çıxanb aşurada, ərbəinde, Fatimə vefatında,
peyğembər vəfatmda, bistü yekkümdə ağköynək olub, baş yarırdılarsa da, İndi izin istsyiriər ki, bundan sonra 179 dostə’düzeldib, həmi cahardəh mesumun ve hemi nə qədər ki, mürsel və üluləzm
peyğəmbəriər var, hamısının şəhadət və vefatı günleritıdə baş yarmaqianna
tazə hökumət terəfindən müsaidə edılsin.

Bakıdan. Bunlann cəmıyyətləri və idarələri və əhalisi çoxlu
təlebnamələr hazırlayıblarsa da, təfsilatı hələlikdə dürüst melum
deyil. Ancaq bizə yetişən mövəssəq xəbərləre göre, bir cəridənin
müdiri öz tərefındən Petroqrada məxsusi vekil göndərmək istəyir
ki, taza hökumətdən aşağıda yazıları maddəlere icaze alsm:

Əvvəla. Bundansonramüdirin ixtiyarı olsunki,cəridəherkəsİ
istəyirsə, küçə söyüşləri ilə söyüb biabır etmeye.

İ k i n c i. Qərəzi-şəxsı və şəxsiyyətə aid məsəlelerlə, iftira və böhtanla
cəridəsini doldurub qabaqdan gələni dişləyib, daldan gələni
təpikləməyə.

Üçüncü. Bir motləbi əlli dəfə təkrar edib har sözü daddanduzdan
çıxartmağa haqlı və ixtıyarlı olsun.

Şamaxıdan. Buranın hacılan öz tərəflerindən vəkil seçiblərki,
irıdİyodək aldıqları yüzə altmış manat tənzİlİn onların xərclərinə
kifayot etmədiyini taze hökumətə bəyan edİb, bundan sonra yüzə
doxsan ilə tenzil almaqlarımn qərardadmı tosdiq elətdirsin.
Moqalənin çox uzun olmağına görə qalan şəhərlərin tələbatını
qoyduq sonraya.

• “Molla Nəsrəddin”, 16 mart 1917, N 6