Əliqulu Qəmküsar - Əshabi-kəhf

Bizim Naxçıvan şehərində hər vaxt ki, bir teziyə məelisi, yainki
təkiyə^[2] və ya bir ehsan və qonaxlıq oldu ve şəherin ağbaş, göybaş və sanbaşlart cərgə ilə dallarında mütəkkə ve altlarında döşək yuxan tərəfdə əyləşdilər, danışmağa heç bir söz tapmasalar başlayacaqlar
Əshabi-kəhf barəsində bəhs etməyi. Biri deyəcək ki, esi! Əshabikəhf
həmİn Naxçıvanın iki ağaclığmda olan mağaradadır ki, hər il baharda arvad-uşaq, böyük-kiçik gedib oram ziyarət edib həm kef çekiriər və həmi hər kəsin nə muradı olursa hasil olur. O birisi deyecek ki, xeyr, əstəğfurullah elə, Əshabi-kəhf o mağaradan ibarətdir
ki, gün çıxandan batana kİmi onun içindən işığını kəsməsin və həmin
mağara da bir rəvayetə görə Ərəbistanda Mekka ilə Mədinənin
arasındadır və bir rəvayətə görə Şami-şumun yaxınlığındadir. Bu
deyib, o deyıb, bu çığtnb, o bağınb, bir-ikı saat boğazdöyüşü ve ya
yaxa yırtmaq edəndən sonra çıxıb dağılıb gedəcəklər işlərinə ve gene
Əshabi-kehfin harada olduğu sübutsuz və dəlilsiz qalacaqdır.
Gencelilərin, canına qurban olduğum goy İmama, bakıhların
Bibiheybətə, şamaxıhlann Malakan pirinə və Hacı Seyid Əli ağanm
qəbrinə, şuşalıların Hərət Abbas pirinə imanlan kamil olduğu kimi,
naxçıvanlılann da Əshabi-kəhfə o dərəcedə ixlas və ıradətləri kamıldir.
Hətta bu ilin içində iki nəfər bəy vəfat edənde məxsusən vəsiyyət eləyiblər ki, bizim cənazəmizİ aparıb Əshabi-kəhfdə dəfh eləyin, tainki yeddi kimsənə olsun doqquz. Və qövm-qebilələri də
aparıb oradacabasdınblar. Və soz yox ki, indi onların ruhu cənnətdə
rəhmət dəryastnda üzür.
Bu cür piriər və zİyarətgahlar, Allaha şükür, islam aləmınin hər
şəhərində və hər qəsəbəsində və hər kəndində və hər dağ başında
vardır. Və İldə yüz minləriə azarlılar, kor və şikəstlər oralara züvvar
oiub, gedib sağalıb gəlirler. Və daha yaxaları dinsiz-imansız rus həkimlerinin
elindən qurtanr. Müsəlman camaatıntn dünya və axirətdə xoşbəxtliyi
bir bu cür ocaqlann və imamzadaların bərəkətindəndir, bir Kerbəla və Xorasan ziyarətinin nezirindən və bir də məhərrəm və səfər aylannda şükuhlu ve cəlallı təziyedarhqdan. Çünki insan o şəxsə demok olar ki, onda temiz ürək və saf qəlb ve dürüst etiqad olsun.
Yoxsa, “ger nə bəşed etiqadət, cümle karət batil əst"^[3] Kişidə ki, iman və etiqad olmadı bir qəpiyə dəyməz. Çox adamlar heqiqətde ctiqad- SLzhqdan və imanı süstlükden dünya və axirətdə zəlil ve xar olurlar...
Bu cür ziyarətgahlarda və müqəddəs rövzəlordə ildə minlərlə
nıöcüzəler və xarüqüladələr olub, necə ki, korların gözleri açılıb və
şjkəstlər sağlam olurlarsa, habelo çox vaxt olur ki, gözlülər ve
sağlamlar şikəst olurlar, Bu da vaqiedə gene delildir onların
etiqadlarının süstlüyünə ki, bəzi o cür müqəddəs yerlərə şəkk
gətirirlər.
Mənim bu cür ziyarotgahlara heqıqətdə etiqadım kamildir. Amma
məni həmişə şaşırdan bircə bu olur ki, bilmirəm niyo bəs bunlar
acıqlarmı bircə iranlılara töküriər və həmişə çanaxları iranlının
başında çatlıyır,
Doğrudan necə ki, Salarüd-dövlələr, Rəşidül-mülklər hər yerdə
iranlım qınr, qonsullar, naiblər, fən"aşbaşılar hər yerdə iranhnı soyur.
Podratçılar, zavodçular, fabrikantlar hor yerdə iranlmın pulunu kəsir.
Habelə də həmişə piriər və ocaqlar biçarə İranlıya qəzeb edirlər.
İramn Sərab mahalmda bir nəfər şəxs Hüseyniyə saxlayana bir müxtəsər
rişxond eden kimi fövri rəngi qapqara qaralıb ölüm halətinö
düşür. Daha bu pirlər və bu rövzələr zalimlərə, şəqilərə, xalqın qanını
içenləro qəzəb eləmirlər ki, Allahın biçarə məxluqları onlarm zülmündən xilas olsun. Səməd xanlan ki, nəinki bir müqəddəs rovzələrin, bəlkə bütün islamiyyətın ehtiramını götürür, cəzasına yetirmirlər ki, başqalara ibrət olsun və o qəddar dəxi gün-gündən şəqavətin
artırmasın. Belə ki, bu günlərdə Tehrandan Təbrizə məclise vəkil
scçməkdən ötrü bir neçə nəfərin gəlməyini eşitcək hökm yazıb rastələrə
və dərbəndlərə yapışdınbdır ki, hər kəs məcIİs intixabı barəsİndə
bir kəlmə belə danışsa onun başı formandadır ve Tehran da
həndə-məndə danışsa, Azərbaycanı büsbütün İrandan ayıracağam.
Odur ki, yazıq əhalı cınqırlann belə çeks bilmirlar. Çünki çox şiddətli
və bərk hökmdür və hökmün altmda da öz möhrünü basıbdır, hansımn
ki, səci bu mezmundadır:

“Ara qali, yaıı konare, baş nenıəd,
Xırsi-xuda, qulibiyaban Semod".

• “Molla Nəsrəddin", 21 dekabr 1913, N 28