Dünyanı dəyişən texnologiyalar

Son 20 ildə dünyada həyat tərzimizi əhəmiyyətli dərəcədə dəyişən texnologiyalar və məhsul kateqoriyaları meydana çıxıb. Bu inqilabi texnologiyalara – bulud hesablamalarından, mobil mesajlaşmadan, litium-ion batareyalardan tutmuş 3D çapına qədər dövrü misal göstərmək olar.

MP3 Formatı

Milli.Az ted.az-a istinadən bildirir ki, heç bir innovativ texnologiya musiqidə rəqəmsal audiofayl olan MP3 formatı kimi bir inqilab yaratmamışdı. Bu formatdakı fayllar CD və sərt disklərə asanlıqla yerləşirdi və bu da kompakt MP3 pleyerlərin ortaya çıxmasına səbəb oldu. Doğrudur, bu zaman piratçılıq inkişaf etdi, fayl paylaşımı və sonra torrent yarandı. Ancaq iTunes, Spotify, SoundCloud və Yandex.Music kimi MP3 texnologiyalarından daha vicdanlı istifadə edən xidmətlər var.

Mobil mesajlaşma

Mobil mesajlar ilk dəfə köhnə telefonlarda meydana çıxanda qeyri-adi hadisə kimi qəbul edildi. İlk istifadəçilər T9-a öyrəşərək mesaj yazmağa alışdılar. Sonra əsl klaviatur və sensor ekranlar gəldi. Smartfonlar dövrü gələndə insanlar telefonlardan tamamilə fərqli şəkildə istifadə etməyə başladılar. Telefon danışıqlarının müddəti və tezliyi xeyli azaldı. Hətta elektron poçtdan istifadə  yoxa çıxdı və ondan daha çox iş üçün istifadə edildi. Sosial şəbəkələr sayəsində mətn rabitəsi daha da inkişaf etdi, sonra WhatsApp və Facebook Messenger meydana çıxdı – onlarla daha sürətli və daha rahat əlaqə quruldu.

Sonra Snapchat dərhal mesajlaşma üçün təcili əlaqə, əlavə olaraq yoxa çıxan mesajlar gəldi. İndi bütün mesajlaşma müxtəlifliyində – sosial şəbəkələrdə, şifrəli tətbiqlərdə və ya adi mətnlər – insanlar arasında ünsiyyət və duyğuların çatdırılmasının əsas yoludur.

Sensor ekranı

İlk sensor ekranı 1965-ci ildə ixtira edilib, lakin 2007-ci ildə iPhone buraxılışına qədər bu texnologiya geniş kommersiya almamışdı. Sonrakı iPod, iPad və digər şirkətlərin smartfonları da bu texnologiyadan istifadə etməyə başladılar. İndi sensor ekranlarını mühəndislərin qoya biləcəyi hər yerdə tapmaq mümkündür: muzeyə bilet almaq üçün özünəxidmət köşklərində, oyun maşınlarında və restoranlarda sifariş vermək üçün masalarda və s.

Wi-Fi

Əvvəllər “mövcud olmayan” bütün inqilabi texnologiyalardan daha tez bir zamanda reallaşan Wi-Fi oldu. Wi-Fi şəbəkələrinin istifadə etdiyi genişzolaqlı əlaqə 1985-ci ildə ABŞ-da meydana çıxıb, daha sonra texnologiyanın inkişafına kömək edən Wi-Fi Alliance yaradıldı. Wi-Fi texnologiyası 1990-cı illərdə tətbiq olunsa da, demək olar ki, hər bir noutbuk və ya elektron cihaz Wi-Fi ilə təchiz edildikdən sonra 2000-ci illərdə populyarlıq qazandı. Təxminən elə bu zamanlarda router və simsiz yayımlar inkişaf etməyə və yüksək sürətli Wi-Fi bağlantısını dəstəkləyən daha çox cihaz görünməyə başladı. Beləliklə, Wi-Fi sayəsində İnternet gündəlik həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrildi.

Bluetooth

1994-cü ildə İsveç telekommunikasiya şirkəti Ericsson periferiya qurğuları və kompüterlərə kabelsiz birləşmək ideyası ilə çıxış etdi. Intel, Nokia və digər şirkətlər də bu texnologiyaya maraq göstərdilər. Texnologiya nəhəngləri cihazın işləməsini təmin etmək üçün Special Interest Group yaratdılar. Bluetooth kod adı Intel mühəndisi tərəfindən icad edilmişdir. Danimarka, Norveç və İsveçi vahid dövlət altında birləşdirən Danimarka kralının ləqəbinə istinaddır. İndi bu texnologiya çox populyardır və simsiz qulaqlıq, sensorlar, periferik qurğular və digər cihazları birləşdirərkən istifadə olunur.

Mobil İnternet 4G/LTE

4G ən müasir smartfonlarda istifadə olunan dördüncü nəsil simsiz mobil infrastrukturdur. LTE adı Long-Term Evolution (“uzunmüddətli inkişaf”) anlamına gəlir – bu termin standart “məlumatları işləyən mobil telefonlar və digər terminallar üçün simsiz yüksək sürətli məlumat ötürülməsini (məsələn, LAN)” təmin edir. Bu texnologiya smartfonların və digər mobil cihazların populyarlıq qazanmasına kömək etdi. Onlar hesablama, e-ticarət, rabitə və sair üçün tamamilə yeni bir platforma yaratdılar.

Virtual reallıq

Fantastlar çoxdan virtual reallığı xəyal edirdilər, amma hələ ki, kommersiya məqsədləri üçün istifadə olunmur. Buna baxmayaraq, son illərdə bu texnologiya əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf edib. Son nəsil smartfonlar Google Cardboard kimi VR cihazların büdcə versiyaları ilə əlaqəlidir. Samsung Gear, HTC Vive və Oculus Rift kimi qabaqcıl qacetlər canlı çıxış və ya oyun izlənməsini virtual reallıq təcrübəsində daha parlaq etdi. Lucid VR kimi startaplar istehlakçılara virtual reallıqda VR məzmunu yaratmaq və çəkiliş üçün əl kamerası kimi qurğular təqdim edir. Virtual reallıq hələki üstünlük təşkil edən sahə deyil, lakin onun tətbiq dairəsi genişlənir. VR yalnız əyləncə sektorunda deyil, B2B xidmətlərində də istifadə olunur, məsələn, işçilərin təhsili, mağazanın planlaşdırılması və tibdə (reabilitasiya və xəstələrin təhsili üçün).

Litium-ion batareyası

Müasir texnoloji inqilab litium-ion batareyalarına əsaslanır. Hər növ və ölçüdə bir çox rəqəmsal cihaz var, amma hamısının enerjiyə ehtiyacı var – noutbuklar, cib telefonları, rəqəmsal kameralar, planşetlər, ağıllı saatlar və hətta Tesla avtomobilləri. Litium-ion batareyaları təkrar doldurulan cihazların yayılmasına səbəb olduğu üçün inqilabi kəşf sayılır. Bu texnologiyanın sonrakı inkişafı sayəsində daha böyük batareyalar meydana çıxdı və bu da onların qiymətinin azalmasına, elektrikli avtomobillər və günəş enerjisi istehsalı sahəsindəki yeniliklərə səbəb oldu.

3D çap

3D çap ilk dəfə 1980-ci illərdə ortaya çıxıb. O, genişmiqyaslı istehsal vasitələrindən istifadə etmədən asanlıqla və tez bir zamanda model və prototip yaratmağa imkan verən yeni texnologiya kimi təqdim edildi. Texnologiya sonralar sürətlə inkişaf etdi. Yeni printerlər qiymətli metallardan betona qədər hər cür materialdan istifadə etməyə başladı. 3D çap texnologiyasının köməyilə, hətta ev çap etməyə müvəffəq oldular. Artıq 3D printerdə çənə implantını çap etmək mümkündür. Bəlkə də, gələcəkdə bioprintinq texnologiyası orqan implantlarının yaranmasına imkan verəcək. Bundan əlavə, alimlər 3D formatında olan printerdə avtomobil və dron çap etməyi bacardılar.

Blokçeyn

Blokçeyn fırıldaqçılıq riskini azalda bilər, çünki onun paylanmış qeyd sistemi  hər bir əməliyyatın uçotunu saxlayır, saxtalaşdırmanı çətinləşdirir. Belə bir sistemdə əməliyyatın təsdiqlənməsi üçün üçüncü tərəf istifadə edilmir (çünki əməliyyat etibarlıdır və nüsxələri bir neçə kompüterdə saxlanılır). Blokçeyn texnologiyası maliyyə xidmətləri və digər kapitalla əlaqəli sahələrdə əsas inqilabi qüvvə hesab olunur, burada adətən bir əməliyyatın təsdiqlənməsi  (məsələn, səhmlərin və ya əmlakın satılması zamanı) iki tərəf arasında razılaşdırılır.