Radyasyon Hakkında Bilmeniz Gereken Gerçekler

Radyasyon Nedir?

Maddenin yapı taşı olan atom, proton ve nötronlardan oluşan bir çekirdekten meydana gelir. Eğer bir maddenin atom çekirdeğindeki nötronların sayısı proton sayısından fazlaysaçekirdekte kararsızlık oluşur.  Fazla nötronlar parçalanarak ortaya alfa, beta, gama adı verilen ışınlar saçarlar. Bu ışınlara radyasyon denir. Etrafımızdaki birçok madde doğal olarak radyasyon içerir. Toprakta olan doğal radyasyon nedeniyle gıdalarda da radyasyon bulunmaktadır. Gıdalar içinde ayçiçeği, havuç, patates, kuru yemiş ve maden sularındadiğer gıdalara göre daha yüksek radyasyon bulunur. Ayrıca işlenmiş maddeler de radyasyon oluştururlar. Örneğin granit, kum taşı, kireç taşı gibi bazı kayalar radyasyon içerirler. Bunları kullanarak yapılan binalar da doğal olarak radyasyon kaynağı durumundadır.

İnsan Ne Kadar Radyasyona Maruz Kalabilir?

Uluslararası Atom Enerjisi’ne göre bir insan yılda ortalama 2,8 milisivert (mSv) radyasyona maruz kalmaktadır. Bunun %85’i doğal kaynaklardan yani topraktan, güneşten ve uzaydangelen kozmik ışınlardan kaynaklıyken, yüzde 14’ü tıbbi ışınlamalar (MR vb.) ve yüzde 1’i de insan yapımı (nükleer silah denemeleri nedeniyle atmosfere salınmış radyoaktivite ve nükleer santral) unsurlardan kaynaklanıyor. Alfa, beta ve gama ışınları gözle görülmediği için farkında olmadan organlarımız, dokularımız, tüm vücudumuz radyasyonla etkileşime girer. Bu etkileşimi çoğu zaman fark edemeyiz, etkileri ortaya çıkmaya başladığı zaman anlarız.

Radyasyon Nasıl Yayılır?

Dalga yoluyla, parçacık yoluyla veya foton olarak adlandırılan enerji paketleri yoluyla ile yayılabilir. Aslında doğada sürekli meydana gelen bir olaydır. Günlük hayattaki radyo dalgaları, endüstride kullanılan x-ışınları ve güneş ışınları alışkın olduğumuz radyasyon çeşitleridir. Radyasyonu ilk keşfeden kişi, 1896’da Fransız fizikçi Henri Becquerel’dir. Becquerel, uranyum tuzunun ışınlar yaydığını fark etmesi sonucu bu keşfi yapmıştır. Bu tarihten sonra literatüre giren radyasyon hakkında çalışmalar artırılımıştır. Bu çalışmalar sonucu uranyum elementinin işlenmesiyle muazzam güç elde edildiği günümüz teknolojisine ulaşılmıştır.

Radyasyon Çeşitleri Nelerdir?

İyonlaştırıcı Radyasyonlar

İyonları ayrıştıran radyasyonlara iyonlaştırıcı radyasyonlar denir. Bu radyasyon çeşidi iki farklı türde oluşur ve onlar da aralarında kategorilere ayrılır. 

1) Elektromanyetik Radyasyonlar

Gama (Y) ve X ışınları elektromanyetik radyasyonlardır. Işık ve radyo dalgaları buna örnek olarak verilebilir. Gama (Y) Işınları, elektromanyetik dalgalardan meydana gelirler. Geneldenükleer reaksiyonlar sonucu oluşan kararsız atom çekirdeklerinden yayılan bir çeşit elektromanyetik ışınlardır. X Işınını tanımlamak gerekirse de; hızlandırılmış yüksek atom numaralı elektronlar, diğer atomların çekirdeklerine yaklaştıklarında yavaşlayarak x ışınları meydana getirirler.

2) Parçacıklı Radyasyon

Alfa ve Beta ışınları ve Serbest nötronlar olmak üzere 3 çeşittir.

-  Alfa (α) Işını Nedir?

Pozitif yüklü parçacıklardan oluşur. Artı yüklü helyum çekirdeklerinden (He++) meydana gelirler. Bu ışınlar güçlü değildir. Derimiz tarafından durdurulabilirler.

-  Beta (β) Işını Nedir?

Pozitif ve Negatif elektrik yüklerinden meydana gelmişlerdir. Biraz daha güçlü ışınlardır. İnce bir su tabakası, metal ya da cam tarafından durdurulabilir. Alfa ve beta ışınları vücudumuza çok zarar veremezler ya da durdurulabilirler.

-  Serbest Nötronlar

Radyasyon sonucu oluşan yüksüz parçacıklardır. Her maddeye kolayca nüfuz edebilirler. Bu serbest nötronların, girdikleri maddelerin nötronları ile etkileşimleri sonucu, alfa, beta, gama ve x ışınları gibi ışınımlar oluştururlar.

İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyonlar

Ultraviyole ışınları bunlara örnektir. Güneş tarafından yayılmaktadır. Beyaz elbise giyilerek engellenebilir. Bazen bu ışınlar mermer, kar veya kum gibi açık renkli zeminden yansıyarak gözümüzü etkilerler. Bunun sonucunda kar körlüğü ya da güneş körlüğü denen olay meydana gelir. UV ışınlar deriyi geçemedikleri için buraya zarar verirler. Deri kanserininsebebi bu ışınlardır. Bir diğeri de Elektromanyetik radyasyondur. Radyo dalgaları,mikrodalgalar, mobil ve cep telefonları, bilgisayarlar, büyük güç kaynakları gibi maddelerin yaydığı radyasyon ise elektromanyetik radyasyondur. Bunlara her gün maruz kalırız. Çoğu yeni teknoloji olduğu için insan ömrü üzerindeki etkileri hakkında detaylı bir araştırma sonucu bulunmamaktadır.

Radyasyonun Zararları Nelerdir?

İyonlaştırıcı radyasyon, DNA’yı parçalayabilecek kadar enerji taşımaktadır. DNA’ nın parçalanması demek hücrenin ölmesi demektir. Bunun sonucunda doğal olarak dokular zarar görür ve kanser ortaya çıkarabilir. DNA’ da meydana gelen hasarlar sonucu genetik etkiler ortaya çıkar. Hamile bayanların çocuklarında organ bozuklukları meydana getirebilir. Radyasyona maruz kalan birkaç nesil boyunca bu bozukluklar ve kanser vakaları devam etmektedir. Radyasyon canlı vücudunda kalıcı değişikliklere sebep olabilir. Radyasyonun etkileri çocuklar ve gelişme çağındaki gençlerde daha çok görülebilir.

İlk etkilenen organlar gözlerdir. Yakından televizyon izleyen çocuklarda göz bozuklukları vekatarakt hastalıkları oluşmasının sebebi bu radyasyondur. Radyasyonun doğada kolay yok olmayan bir maddedir. Radyoaktif madde ile yüklenmiş toz bulutları atmosfere yerleşerek dünyanın başka bir yerinde radyoaktif yağışlar meydana getirebilirler. Örneğin Çernobil Faciası sadece Ukrayna’ da meydana gelmiştir fakat Karadeniz bölgesini ve tüm Avrupa’ yı etkilemiştir. Ayrıca yüklü bulutlar yıllarca radyoaktif yağmurlar ile içme sularına ve toprak üzerindeki bitkilere karışmış, bunları tüketen canlılara ulaşarak vücutlarını etkileniştir. En son Japonya Fukuşima Nükleer Santrali’nde meydana gelen kaza sonucu radyoaktif maddeler 2 sene sonra okyanusun öbür ucundaki Kanada kıyılarına kadar ulaşmıştır.

Radyasyon Vücutta Birikir Mi?

Dış ortamdaki elektromanyetik radyasyon insan vücuduyla doğrudan temasa geçebilir.Radyonüklitlerin yaydığı radyasyondan dış ışınlanma yoluyla veya bu radyonüklitlerin solunum, sindirim veya dolaşım sistemi yoluyla vücut içine alınmasından iç ışınlanma yoluyla radyasyona maruz kalabilmektedir. Röntgen cihazları kendileri radyoaktif madde aktaran cihazlar olmayıp ancak gerekli elektrik enerjisi sağlandığında X-ışını üreten cihazlarolduğundan bu şekilde alınan radyasyon anlık olup insan vücudunda birikmez. Vücuttaki radyoaktif madde miktarı “Tüm Vücut Sayım Sistemi” kullanılarak veya idrar/dışkı analizi ile ölçülebilir.

Radyasyondan Korunmak İçin Neler Yapılmalıdır?

• Kullanmadığınız elektrikli aletleri ya kapalı tutunuz ya da fişten çıkarınız çünkü cihazlar "stand by" konumunda kaldığı sürece elektromanyetik kirlilik oluşturmaktadır.
• Düşük radyasyonlu bilgisayar ekranı kullanmaya özen gösteriniz ya da ekran filtresi kullanınız, 
• Halojen ve flüoresan lambaları okuma lambası olarak kullanmamaya özen gösteriniz.
• Radyo, telefon, tablet gibi cihazları gece yatarken başınızdan uzak mesafede bir yere bırakınız.
• Saç kurutma makinesi manyetik alan yarattığı için uzun süreli kullanmak yerine kısa süreli tekrarlar ile kullanınız.

• Cep telefonlarıyla uzun konuşmalardan kaçınmalısınız. Mümkünse kulaklık kullanın.
• Dizüstü bilgisayarlar (LCD ekran) şarjlı kullanıldığında düşük EM alana sahiptir, uzakta şarj ediniz.
• Fotokopi makinelerinden (yüksek manyetik alan) en az 50 cm uzakta durunuz.
• Elektrikli tıraş makinesini mümkünse şarjlı kullanmayı tercih ediniz.
• TV ekranlarından (ön ve arkasından) en az 2 m uzakta bulununuz.

Kaynak : Neoldu.com