Vesika 161

Müstaceldir

Amasya Mutasarrıflığı’na

Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine takdim olunacaktır:

1. Şeyh Recep ve rüfekasının telgrafname meselesi oraya mübâlâğalı surette aksettirilmiş olduğu için i’zam edildiğini dünkü muhabereden istidlâl ettim. Keyfiyeti tavzîhan arz ediyorum.
2. Bu adamlar Salih Paşa Hazretlerinin mukaddemâ Sivas’ta menfiyyen bulunmasından istifade ederek, Amasya’ya kadar gelmişken buraya da davet edilmeleri münasip olacağı serriştesiyle bazı sâde-dilânı bi’l-iğfâl bir telgrafname ihzâr ve imza ettirmişlerdir. Mesele vaktiyle haber alınmış olduğu gibi muahharen kendileri de makam-ı vilâyete gelerek böyle bir telgraf yazacaklarını söylemişlerdir. Durup dururken bilâ-sebep Salih Paşa Hazretlerinin daveti elbette bir maksad-ı mahsusa ma’tûf olacağından memlekette dedikoduyu mûcib olacak bu gibi teşebbüsâttan sarf-ı nazar edilmesi elbette hayırlı olacağı mütemâdiyen bir saat esbâb ve delâiliyle izah edildi. Kendileri de söyleşilen sözlere kanaat etmiş gibi görünerek gittiler.
3. Evelki gece vasatî saat on iki raddelerinde Şeyh Recep ile Ahmet Kemal ve Zaralızade Celâl namındaki iki refîki telgrafhanede makine odasına girerek Salih Paşa’ya yazılan mezkûr telgrafnamenin keşîdesini talep etmişlerdir. Müşarünileyhin henüz Amasya’ya gelmediğinden dolayı vürûdunda çekilmek üzere telgrafnameyi bırakmaları teklif olunmuş ise de ısrar ve tehditte bulunmuşlar ve nihayet telgrafın çekilmeyeceğini anlamaları üzerine kendilerine münasebeti olan bir muhabere memurunu iğfal ederek zât-ı şâhâneye ve İstanbul Muhabere Sermemuru’na hitaben orada tertip ettikleri ma’lûm telgrafları yazdırmışlardır.
4. Gece yarısı telgrafhanede geçen bu hadiseden ne telgraf memurları ve ne de diğer bir kimse tarafından hiçbir makama ma’lumât verilmemiştir.
5. Ancak ertesi sabah Telgraf Başmüdürü tarafından evvelâ telefon ba’dehu tezkere-i resmiye ile keyfiyetten vilâyetin haberdâr edilmesi üzerine hemen bu üç şahıs derdest ettirilerek Polis İdâresi’nce tahkikat-ı ibtidâiyesi bi’l-icrâ Adliye memurları da geceyarısına kadar dairede alıkonularak evrakı kendilerine tevdî ve kanunen icap eden tevkif müzekkereleri tastir ettirilmiş ve merkumlar da tevkifhaneye ilka olunmuştur.
6. Bu hadise yüzünden memlekette sükûn ve inzibatın muhtel olması esasen melhuz olmamakla beraber ihtiyaten takayyüdat icrâ ve devriye teksir olunmuştur. Memleket, bildikleri hâl-i tabiidedir.
7. Tafsilât-ı maruzadan müstebân buyurulacağı vechile alâkadar bazı memurların lâkaydîsi yüzünden tahaddüs eden şu vakanın hadd-i zâtînde ehemmiyeti yok ise de devam ve ehemmiyet ile tevessü eylemesi ihtimali vârid iken önüne geçilmiş ve gösterilen icrâât-ı seria ve şedîdeden dolayı buna mümâsil ahvâlin ba’demâ adem-i zuhûru derkâr bulunmuş olduğu ihtirâmât-ı mahsusama terdifen maruzdur.

20 Teşrinievvel 335

Sivas Valisi
Reşit

Vesika 162

Sivas’ta Üçüncü Kolordu Kumandanlığı’na

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliyesi Riyâseti’ne:

Adapazarı kazasının Akyazı cihetlerinde Talustan Bey ve İstanbul’dan para ve talimatla gelerek süvari olacaklara otuz ve piyade yazılacaklara on beş lira vaad eden Bekir namında bir şahıs ve Geyve altıncı daire tahsildarı Sapanca’nın Avçay karyesinden Beslân nam adamların başlarına topladıkları atlı, yaya eşhâs ile Adapazarı kasabasını basıp yağma edecekleri mahallince haber alınarak Kaymakam-ı kaza ve İzmit’ten gönderilen bir binbaşı ve Çerkes ve Abaza’dan yirmi, yirmi beş kadar atlı ile iki yüz bin mikyasındaki haritada Lütfiye köyü civarındaki Çarka karyesinde buluştukları ve esbâb-ı hareketleri sual olundukta zât-ı pâdişâhînin hayatta ve makam-ı muallâ-yı hilâfetlerinde olup olmadığını öğrenmek için Adapazarı’na makine başına gelmek istedikleri ve Mustafa Kemal Paşa’yı pâdişâh makamına kabul edemeyeceklerini beyan eylediklerini Kaymakam-ı kaza makine başında Mutasarrıf-ı livaya bildirmiş ve merkumların maksadının bir taklib-i hükümet olup talimattan İstanbul’da mühimce zevâtla temasları olduğu ve hatta merkumların güya pâdişâhın da bu hareketlerinden haberdâr olduğunu beyan eyledikleri iş’âr kılınmıştır. Keyfiyet derhal Kolordu’ya bildirilerek kuvvet talep edilmekle beraber Kaymakam-ı kazanın Adapazarı’na gönderilmiş olduğu mukaddema arz edilmiş olan müfrezeyi arabalarla Hendek tarafına tahrik ettirdiği ve kendisinin de dağılmaya başlayan merkumları Hendek’e doğru takip eylediği ve merkum Bekir’in toplanan eşhâsa, İngilizler bu iş için bir hafta mühlet tayin eylediler, beş gün geçti iki günümüz kaldı, işi ta’cil edelim diye beyânâtta bulunduğunu Kaymakam-ı mûmâileyh ilâveten bildirmiştir. İşin tevessüüne meydan kalmamak ve silâh patlamadan merkumanı yekdiğerinden ayırıp Bekir denilen mel’ûnu yakalamak üzere Mutasarrıf-ı liva ile birlikte Jandarma Binbaşılığı’ndan mütekait Hafız ve kezalik binbaşılıktan mütekaid ve çiftlik ashâbından ve İzmit Heyet-i Merkeziyesi Reis-i Sanisi Çerkes Kâzım ve Sapanca’dan Safer Beyleri mahall-i mezkûra göndermeğe karar verdik. Mûmâileyhümün teşebbüsünden bir netice elde edileceği ümit ve maahaza kuvvet irâesiyle inkıyâd ettirmek de pek lâzım olup müfrezenin hareket-i neticesi ayrıca arz olunacaktır. Bu mesele hakkında Dersaadet’te Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin mümessili veya pek namuslu, vicdanlı bildiğimiz Muhafız ve Fırkamın mensup olduğu Yirmi Beşinci Kolordu’nun Kumandanı ve ahîren esaretten gelen Sâbık Yemen Kuvâsı Kumandanı Mirliva Çerkes Ali Said Paşa’dan bu meselenin nerelere ve kimlere kök saldığını istîzâh etmek münasip gibi mütâlaa olunmaktadır. Ali Fuat Paşa Hazretleri tarafından da Düzce taraflarına bir miktar kuvvet sevki pek mühimdir. Arz-ı keyfiyet olunur efendim.

Birinci Fırka Kumandanı
Mustafa Asım

Vesika 163

Adapazarı Kaymakamlığı’na

Talustan, Bekir ve Beslân Beyler namında birtakım kesânın bazı harekât-ı mefsedetkârânede bulundukları istihbâr kılınmıştır. Bunlara karşı tedâbîr-i şedîde ve serianın tatbikinde kat’iyen tereddüt gösterilmeyerek izâle-i mazarratlarıyla neticesinin iş’ârı mercudur.

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti Heyet-i Temsiliyesi namına
Mustafa Kemal

Vesika 164

Harbiye Nâzırı Cemal Paşa Hazretlerine

Adapazarı kazasının Akyazı cihetlerinde İtilâf ve Hürriyet mensuplarından çeteci Bekir Bey ve rüfekası İstanbul’dan külliyetli para ve talimatla gelerek süvari olacaklara otuz ve piyade yazılacaklara on beş lira vaat ederek birtakım eşhâsı başına toplamağa kıyâm eylemiştir. Ve kendisine tesâdüf edenlere zât-ı pâdişâhînin hayatta ve makam-ı hilâfette olup olmadığını öğrenmek için Adapazarı’na makine başına gelmek istediklerini bildirdikleri ve maksatlarının bir taklib-i hükümet olduğu ve ellerindeki talimattan İstanbul’da mühimce zevâtla temasları bulunduğu ve hatta merkumların güya zât-ı şâhânenin de bu hareketlerinden haberdâr olduğunu beyan eyledikleri ve merkum Bekir’in toplanan bazı eşhâsa, İngilizler bu iş için bir hafta müddet tayin eylediler, gün geçti iki günümüz kaldı, işi ta’cil edelim, diye beyânâtta bulunduğunun işitildiği istihbâr kılınmıştır. Hükümet-i seniyece bu gibi ef’âl ve harekât-ı mefsedetkârâneye karşı vakt ü zamanında tedâbîr-i müessire alnmayıp mesele teşkilât-ı milliyeye temas eylediği takdirde en şedîd tedâbîre tevessülde kendimizi mazur göreceğimizi arz ederiz.

Heyet-i Temsiliye namına
Mustafa Kemal

Vesika 165

Üçüncü Kolordu Kumandanlığı’na

20.10.35 tarih ve 1/367 numaralı şifreye zeyldir:

Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliye Riyâset-i Celîlesi’ne:

İzmit’te mevcut ve otuz beş neferden mürekkep kuvve-i askeriye ve Adapazarı’nda ümerâ-yı cerâkese’nin inzimam-ı muâvenetiyle iltihak eden atlılar ve mevcut jandarmalar ile eşhâs-ı merkume üzerine sevk edilen Kaymakam-ı kaza ve ümerâdan biri bilûtfihi tealâ tüfek patlatmaksızın mühim miktarda toplanmış ve toplanmakta bulunmuş olan eşhâs-ı şerîreyi dağıtıp Tahsildar Beslân ve biraderi İhsan Çavuş derdestle Ada’ya getirilmiş ve zâbitlikten matrûd Balıkesirli ve Dersaadet’ten para ve talimat ile geldiği anlaşılan Bekir nam mel’ûn firâr eylemiş ise de takibine müfreze çıkarılmış ve Dersaadet’e savuşması ihtimaline mebni bazı mühimce istasyonlara da memurîn-i mahsusa i’zâm edilmiştir. Tafsilât-ı lâzimeyi ba’dehu arz ederim. Netice İstanbul’dan mühimce ve fakat henüz buraca hüviyetleri mechûl eşhâsın sevk ve tahrikiyle pek müsait bulunan bu havalide bir kıyâm ve şûriş çıkarmaya gönderilmiş olan Bekir nam yezidin teşebbüsât-ı mel’unânesi bu suretle ve inayet-i hakla inkişaf edememiştir.

Mutasarrıf Bey’le yarın İzmit’e avdet ediyoruz. Yalnız bu livanın asayişini temîn için seyyar kuvvete ihtiyaç olduğunu Mazhar ve Süreyya Beyefendiler yakînen bilir ve tasdik buyururlar. Kuvvetimi evvelce de arz etmiştim. Dersaadet’teki süvariden hiç olmazsa üç bölüğün tesrî’-i sevkine delâletlerini ehemmiyetle arz ve ricâ ederim.

Birinci Fırka Kumandanı
Kaymakam
Mustafa Asım

Vesika 166

Amasya’da yahut Sivas’ta Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine

C: 23.10.35

Emr-i âlilerini bugün aldım. Hakikaten bir hafta evvel İstanbul ’dan suret-i mahsusada gelen Bekir Bey namındaki şahsın iğvaatı neticesi olarak İzmit’in Derbent nahiyesinden itibaren Düzce’ye kadar Çerkes köylerinden müsellah insanlar davet edilerek bir ictimâ akd ve harekât-ı mefsedetkârâneye teşebbüs ettikleri haber alınarak derhal livadan celp edilen askerî ve jandarma müfrezesiyle bizzat takiplerine çıkılmış, lutf-ı hakla vatanın hakikî evlâdları olan diğer ümerâ-yı Cerâkese’nin muâvenetiyle bu, neticesi fena olacağı anlaşılan ictimâ kâmilen dağıtılmış, harekât akîm kalmıştır. Müsebbiblerinden Beslân ve bir refîki derdestle merkeze getirilip tevkif ve pençe-i kanuna teslim edilmiştir. Bu gibilere kanunun şiddetle tatbikinde zerre kadar müsamaha edilmeyeceği şüphesizdir. Mesela livadan taraf-ı âlilerine arz edileceği zehâbına binâen arz-ı ma’lumât edilememişti. Maahaza tevâlisi ihtimaline binâen her türlü ihtimale karşı Hükümet’in kavî bulunması pek lâzımdır, icap eden tedâbîrin ittihâz buyurulmasını istirham eder ve tekerrür etmemesi için lâzım gelen mesâiden hiçbir vakit geri durulmayacağını arz eylerim.

Kaymakam
Tahir

Vesika 167

Adapazarı Kaymakamı Tahir Beyefendi’ye

C: 27. 10.35

Ecnebi parası ve vatan hainlerinin teşvikatıyla icra-yı mefsedete kıyâm edenlere karşı satvet-i hükümetin ibrâzı hususundaki himemât-ı aliyyeleri sezâvâr-ı tebcîldir. Tevkif olunanlar kimlerdir. Netice-i isticvâbattan ne anlaşılmıştır. O taraflara teşkilât-ı milliyenin teftişi maksadıyla Dersaadet’ten gönderilen Erkân-ı Harp Yüzbaşı Cemal Bey’le temas edilmiş midir. İş’ârı ricâ olunur.

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti Heyet-i Temsiliyesi namına
Mustafa Kemal

Vesika 168

Adapazarı, 9.11.35

Sivas’ta Heyet-i Temsiliye namına Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine

C: 1.11.35

1. Tahkikat ikmâl edilmiş. Tevkif edilenler Akçay karyeli Beslân ve İhsan Çavuş’tur. Müşevvik ve mürettibler meyânında olduğu tahakkuk ederek Divan-ı Harp’e sevk edilmişlerdir. Bunlardan başka İzmit’teki İngiliz İbrahim denmekle maruf olan şahsın nâzımı olduğu da tahakkuk ederek bu şahıs ile Talustan Bey’in yeğeni Kâmil ve Kaya’lardan Tahir hakkında muvakkat tevkif müzekkeresi sâdır olmuştur. İbrahim’in derdestini livaya yazdım. Diğerlerini de takip ediyoruz. İnşallah yakında ânları da tevkif edip pençe-i kanuna teslim edeceğiz.
2. Cemal Bey ile görüştük. Beraberce Karasu’ya Rüştü Bey ’in nezdine de gittik. Taaddiyat neticesini şifre ile Dersaadet ’e yazmıştır.
3. Emr-i âlilerini berâ-yı devir nevâhiden avdetimde bugün aldım. Cevâbının tehir-i arzı bundan tevellüd etmiştir. Aff-ı âlilerini istirham eder teveccüh-i âlilerine arz-ı şükran eylerim.

Tahir

Vesika 169

Harbiye Nâzırı Cemal Paşa Hazretlerine

İstanbul’dan para ve talimat ile Adapazarı havalisine gelip hempâlarıyla birlikte şûriş ikaına çalıştığını arz etmiş olduğum çeteci Bekir’in mahallince ittihâz olunan tedâbîr neticesinde teşebbüsünün akîm kaldığı ve kendisinin firâr eylediği malûm-ı devletleri olmuştur. Bekir’in tekrar İstanbul’a avdet ederek yeniden teşebbüsât-ı mel’unânede bulunması agleb-i ihtimal olduğundan hakkında takibat-ı mahsusada bulunulması münasip mütâlaa kılınmakla arz-ı keyfiyet olunur.

Heyet-i Temsiliye namına
Mustafa Kemal

Vesika 170

27 Teşrinievvel 35

Heyet-i Temsiliye Reisi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine

Bandırma Çerkeslerinden Bekir Sıtkı namında bir şerîrin maiyetinde iki zâbit, kırk müsellah refîki olduğu halde Adapazarı civarındaki Abaza köylerine gelerek halkı hareket-i milliye ve hükümet-i hâzıra aleyhine teşvik ve bu uğurda birçok para sarf olunduğu ve meselede bazı ecnebi tahrikatı da mahsûs ve belki muhakkak bulunduğu ve tahrikat-ı mezkûreye Çerkes, Abaza ve Lazlardan pek çok kimselerin iltihaka devam eylediği haber alınmıştır. Düzce kazasında bulunan Çerkes, Abaza ve Laz kurâsının öteden beri bu gibi harekât-ı cinayetkârâneye cür’et edegeldikleri bi’t-tecrübe sâbittir. Bu gibi ahvâl-i elîmenin hudûsünü men’ ve mütecâsirlerini te’dîb için yegâne vasıta jandarma kuvvetinden ibaret ise de kuvve-i mezkûrenin mevcud-ı hazırı ve jandarma efrâdının ale’l-ekser eşirra ve eşkiyadan mürekkeb bulunması ve jandarma zâbitânının hükümet-i mülkiyeyi hiçe saymak yolunda ihtiyâr eyledikleri meslek-i serkeşâne her türlü tedâbîr imkânını selb etmekte ve sekiz aydan beri birçok vesilelerle Nezaret-i Celîle’ye vuku bulan iş’âr-ı meyusânem cây-i kabul bulamamaktadır. Vatanımızın ifnasına çalışan birçok yerli, ecnebi anâsırın mevcudiyeti derkâr ve işin mebdeinde tenkîl ve izâlesine ehemmiyet verilmezse âtiyen bir felâket-i azîme zuhûra gelmesi tabii bulunduğundan keyfiyeti nazargâh-ı devletlerine arz eylerim.

Bolu Mutasarrıfı
Ali Haydar