Mustafa Kemal Atatürk - Nutuk/1. bölüm/Mukabil halas çareleri

Vaziyetin dehşet ve vahameti karşısında, her yerde, her mıntıkada birtakım zevât tarafından mukabil halâs çareleri düşünülmeye başlanmış idi. Bu düşünce ile alınan teşebbüsât, birtakım teşekküller doğurdu. Meselâ: Edirne ve havalisinde Trakya-Paşaeli unvanıyla bir cemiyet vardı. Şarkta, (Vesika: 3) Erzurum’da ve Elaziz’de (Vesika: 4) merkez-i umumisi İstanbul’da olmak üzere Vilâyât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti teşkil edilmişti. Trabzon’da Muhafaza-i Hukuk namında bir cemiyet mevcut olduğu gibi Dersaadet’te de Trabzon ve Havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti vardı. Bu cemiyet merkezinin gönderdiği murahhaslarla, Of kazasıyla Lâzistan livası dahilinde şubeler açılmıştı (Vesika: 5, 6).

İzmir’in işgal olunacağına dair Mayıs’ın on üçünden beri fiilî emâreler gören İzmir’de bazı genç vatanperverler, ayın 14/15. gecesi, bu elîm vaziyet hakkında müdâvele-i efkâr eylemişler ve emr-i vâki hâline geldiğine şüphe kalmayan Yunan işgalinin ilhakla neticelenmesine mâni olmak esasında müttefik kalmışlar ve Redd-i İlhak prensibini ortaya atmışlardır. Aynı gecede bu maksadın teşmilini temîn için İzmir’de Yahudi Maşatlığı’na toplanabilen halk tarafından bir miting yapılmışsa da ertesi gün sabahleyin Yunan askerlerinin rıhtımda görülmesiyle bu teşebbüs ümit edilen derecede temîn-i maksat edememiştir.