Akşemsettin Kimdir? Fatih Sultan Mehmet’in Sevgili Akıl Hocası

Akşemsettin II.Mehmet ile olan ilişkisi ve padişahın İstanbul’u fethine yardım etmesiyle bilinmesine rağmen, aynı zamanda mikropları tohuma benzeten teorisi ile tanınan bir tıp bilginiydi.

Netflix dizisi “İmparatorlukların Yükselişi: Osmanlı” dizisi, İstanbul’un Sultan II.Mehmet, yani Fatih Mehmet’in fethi hikayesini anlatıyor. Hikayenin en büyük eksikliklerinden biri, bazı karakterlerin gösterilmemesidir. Bu insanlardan biri de Sultan Mehmet’e etkili bir öğretmen ve danışman olan Akşemsettin’dir.

Dizi, fetih sırasında orduda olduğu için sadece tek bir sahnede bile onu göstermelidir. Sultanı ve askerlerini en çok teşvik eden oydu. Sultan Mehmet onu manevi rehber olarak atadı. Osmanlı arşivleri, Sultan Mehmet’in savaşın durduğu bir noktada bir saldırı emri verdiğini ve Akşemsettin’den haber aldıktan sonra şehir surlarına girdiğini söylüyor. Peki Akşemsettin kimdir?

Onu araştıracak olursanız eğer genellikle onun bir Sufi alimi olduğunu söyleyecek, ancak Akşemsettin, Müslümanlar tarafından Türk halkı arasında evliya olarak da biliniyordu. Bolu ilinin Göynük ilçesinde mezarı sevenleri ve hayranları tarafından sıkça ziyaret edilmektedir. Akşemsettin sadece bir Sufi değil, aynı zamanda müderris (profesör), tıp alimi ve şairdi.

Asıl adı Şemseddin Muhammed’di ve 1390’da Şam’da doğdu. Baba tarafından gelen ataları ilk halife Ebu Bekir’e kadar uzanıyor. 7 yaşında babasıyla Kuzey Amasya iline geldi ve ilköğrenimini ailesinden aldı. Kuran’ı çocukken ezberledi.

Din bilimlerinin yanı sıra tıp eğitimi de aldı. Müderris olarak atandığında, bu eğitim manevi bir arayışın yolunu açarken onu tatmin etmedi. Böylece dönemin en ünlü Sufilerinden Hacı Bayram-ı Veli’ye bağlandı. Baş öğrencilerinden biri olarak halifesi oldu. Öğretmeninin işaretiyle önce Ankara’nın merkezindeki Beypazarı’na, daha sonra Bolu’daki Göynük’e yerleşti ve derviş loca faaliyetlerinde bulundu.

Akşemsettin (adında “ak” ön eki Türkçe beyaz anlamındadır) ve Akşeyh (Beyaz Şeyh) olarak adlandırıldı, çünkü beyaz giysilere ek olarak yüzünün, saçının ve sakalının maruz kaldığı sıkı Sufi disiplini sonucunda sürekli beyaz giyinirdi.

İstanbul’un Fatihi İle Tanışıyor!

Klasik dönem İslam âlimlerinin çok yönlü bir eğitim aldıklarına dikkat edilmelidir. Din bilimlerinde hepsi yüksek öğrenimde belli bir standarda kadar eğitimalıyordu. Söz sahibi olmak, onay almaktır. Daha sonra zamanlarını dönemin ihtiyaçlarına ve kendi çıkarlarına göre bir veya birkaç alana yoğunlaştırırlardı.

Akşemsettin, Göynük’teki derviş loca faaliyetlerinin yanı sıra tıp ve eczacılık alanlarında da çalışmalar yürüttü. Hem öğretmeni Hacı Bayram-ı Veli’nin Sultan Murat’la ilişkileri ve tıp bilgisi sayesinde batı Edirne ilindeki Osmanlı sarayını ziyaret etti.

İlk ziyaretinde Akşemsettin II.Murat’ın baş hakemlerinden Süleyman Paşa’yı tedavi etti. Saray doktorlarının tahmin edemeyeceği şekilde onu iyileştirdi. Bir sonraki ziyaretinde Sultan II.Mehmet’in kızını iyileştirdi. Fatih Sultan Mehmet ile böyle tanıştı ve İstanbul’un fethi için hazırlıkların desteklenmesine yardımcı oldu. Padişahı caydırmaya çalışanlara karşı, “Her şeyden önce II. Sultan Mehmet, İstanbul’u fethedecek.” Dedi.

Savaşın son günlerinde fethin ertelenmesinin getirdiği stres nedeniyle padişah telaşlandı. Bu nedenle, fetihin ne zaman gerçekleşeceğini bilmek istemesinin yanı sıra, ahlaki destek talep ettiği Akşemsettin’e sık sık haber gönderdi. Sonunda veziri Ahmet Paşa’yı “Şeyh’e sor, kaleyi fethetme ve düşmanı yenme umudu var mı?” Diyerek gönderdi. Fatiih Sultan mehmet Akşemsettin’den olumlu bir yanıt aldı.

29 Mayıs sabahı II. Mehmet İstanbul’a girdi. Fetih sonrasında Zeyrek Camii Akşemsettin’e tahsis edildi. Bugün bölge Akşemsettin mahallesi olarak yaşamaya devam ediyor.

‘Zamanında yaşadığı için mutluyum’

Akşemsettin, kendisini Medine’de ağırlayan Peygamber Muhammed’in ünlü yoldaşlarından Ebu Ayyub el-Ansari’nin kayıp mezarını da buldu. Bulduğu yer kazıldığında, adı olan bir taş plaka ortaya çıkarıldı. Daha sonra Sultan II. Mehmet tarafından büyük bir kompleks inşa edilmiştir.

Padişah, Akşemsettin’e olan hayrandı. Bir gün Mahmut Paşa’ya “Lala Akşemsettin’e olan saygım sonsuz. Onunla birlikteyken ellerim heyecanla titriyor. Diğer şeyhler bana geldiğinde elleri de heyecanla titriyor. ”

Bildirildiğine göre, fetihten sonra padişah mutlu olduğunda durumu hakkında şunları söyledi: “İçimde gördüğünüz rahatlama sadece bu kalenin fethinden değil. Akşemsettin gibi bir evliya’nın benim zamanımda yaşamasından memnunum. ”

Sultan II. Mehmet, onunla tanıştıktan sonra, desteğini almak için genellikle Akşemsettin ile görüşmüştür. Fetih sırasında ve sonrasında önemli konuşmalar yaptılar. II.Mehmet, öğrencilerinden biri olmasını istediğinde, Akşemsettin genç sultanın talebini reddetti. Birkaç kez ısrar ettiğinde Akşemsettin şunları söyledi: “Sultan! Sufizm’de bir tür zevk var. Eğer onu kucaklarsan, saltanatın gözünde bir değeri olmaz ve içinde bulduğun tat yüzünden devlet ve ulusun işlerini ihmal edersin. Böylece adalet ortadan kalkacak. Ülkede adalet ve güvenin sağlanması bir kültü kucaklamaktan daha önemlidir. Eğer bu konular beceriksiz olanların eline geçerse, yetkinlere görev vermeyi emrettiği için Allah’ın emrine itaat etmeyeceksiniz. Yeryüzünde bir kült kabul etmekten daha adalet kurmanız daha önemlidir. Bir tarikatı benimsemenin amacı adaleti sağlamaktır. ”

İstanbul ve II. Sultan Mehmet’in fethi ile ilgili başka birçok rivayet vardır. Bir süre Zeyrek Camii’nde müderris olarak çalıştıktan sonra öldüğü Göynük’e döndü.

kaynak: https://www.nkfu.com